De gerechtstolken waren de voorbije twee weken in alle nationale media goed zichtbaar. De ene tolk al wat zichtbaarder dan de andere natuurlijk. Dit is de uitgebreide samenvatting voor wie iets gemist zou hebben. Over geld dat er niet is, al te gemakkelijke beëdigingen en frustratie over de werkvoorwaarden.
Wanbetaler Justitie
Het begint op 3 november 2014 met een bericht in Het Belang Van Limburg. In het gerechtelijke arrondissement Hasselt zou Justitie een betalingsachterstand van 750.000 euro hebben. In Mechelen zou er nog 170.000 euro openstaan, in Gent 750.000 euro. Met betalingsachterstand is een tekort op de begroting voor 2014 bedoeld. Het geld is dus op. Het blijkt al een paar maanden op te zijn. En pas in maart 2015 zou er opnieuw geld zijn.
Op 4 november weet Karin Temmerman, SP.A-fractieleider in de Kamer, dat de totale betalingsachterstand van Justitie "door het wanbeleid van voormalig minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open VLD)" intussen is opgelopen tot 75 miljoen euro. "Tolken, geneesheren en andere experts wachten al zes maanden op de betaling van hun prestaties."
De dagen daarna loopt de betalingsachterstand verder op tot 136 miljoen. Justitieminister Koen Geens (CD&V) in het federaal Parlement: "Op 5 november 2014 waren er 47.578 openstaande facturen voor een totaalbedrag van 136 miljoen euro; 4.527 facturen dateren van voor 1 januari 2014, voor een bedrag van 47 miljoen euro, en 29.691 andere van voor 1 augustus 2014, voor een bedrag van 101 miljoen euro."
En tegen 13 november luidt het in de avondeditie van De Standaard dat Justitie in 2011 niet minder dan 16,7 miljard (sic) uitgaf aan tolken en vertalers.
Op maandag 17 november herleidt minister Geens het probleem voor de tolken tot 1,8 miljoen euro.
Volgens Ludovic Pierard, voorzitter van de Belgische Kamer van Vertalers en Tolken (BKVT) beloofde de minister van Justitie tijdens een overleg met BKVT en Lextra-Lingua op 17 november "alles in het werk te stellen om die 1,8 miljoen tegen eind 2014 te betalen".
Beëdiging om te lachen
Nog volgens Ludovic Pierard heeft minister Geens zich tijdens het overleg op 17 november geëngageerd om de wet die de oprichting van een nationaal register van (opgeleide) gerechtsvertalers en gerechtstolken regelt - en die al in het voorjaar door het parlement is goedgekeurd - "binnen twee maanden te publiceren".
De wet is intussen negen maanden geleden goedgekeurd in het federaal parlement.
Het is een publiek geheim dat de vorige ministers van Justitie, Annemie Turtelboom en Maggie De Block (beiden Open VLD), de publicatie van de wet tegenhielden. Omdat er nog geen informaticasysteem voor het register zou zijn. Het was echter precies om dat technische aspect van de inrichting van het register goed te kunnen aanpakken, dat de wetgever ermee instemde om de wet pas twee jaar na publicatie in werking te laten treden.
Naast de inrichting van een nationaal register legt de nieuwe wet een aantal minimumgaranties op voor de objectiviteit en de kwaliteit van de gerechtstolk. Die zijn dringend nodig.
De Standaard sprak in de week van 10 november met tientallen gerechtstolken. Zij bevestigen volgens De Standaard de indianenverhalen. Iedereen die zin heeft in tolken kan dat gewoon doen. De beëdiging, waarvan veel mensen nog altijd denken dat het iets zegt over de kwaliteit van de tolk, stelt niets meer voor dan een kleine eedaflegging die in twee minuten is afgelopen.
‘Als ze vergeten zijn om een tolk op te roepen, gaan ze even naar de balie om te kijken of er niemand een handje wil toesteken. Het overheidspersoneel krijgt dan een snelle beëdiging en mag voor zo’n 17 euro per uur tolken. Zonder opleiding, zonder ervaring. Dat gebeurt wekelijks. De poetsploeg wordt dan weer regelmatig ingezet om Frans te tolken. Welke vergoeding die mensen precies krijgen, weet niemand," aldus een tolk in De Standaard, die vanwege het beroepsgeheim anoniem wenst te blijven.
Griet Leyers wil wel met haar naam in de krant. Sinds 2010 wil ze door de slechte betalingen niet meer voor het gerecht werken: "Ik vroeg aan een tolk Arabisch of ik hem om een gunst mocht vragen. De man keek me verward aan en schudde het hoofd: “Ik begrijp niet.” Het is nog altijd een raadsel voor mij hoe hij complex, juridisch taalgebruik dan wél verstond."
Gebrek aan erkenning
Uit de tientallen contacten die de redactie van De Standaard met gerechtstolken had, blijkt volgens de krant dat de grootste frustratie niets met geld of beëdiging te maken heeft. De tolken zijn "stuk voor stuk niet te spreken over de manier waarop rechters, politieagenten en procureurs met hen omgaan".
In De Standaard van 13 november bevestigt Katalin Balogh, gerechtstolk Hongaars en coördinatrice van de opleiding voor gerechtsvertalers en -tolken aan de KU Leuven (in Antwerpen): "Onze werkvoorwaarden zijn barslecht, het betalingssysteem is discriminerend en er is nog altijd geen nationaal register waar enkel beëdigde tolken met een opleiding in voorkomen."
In Metro van 12 november zegt gerechtstolk Jessica van de Leur: "Het gaat fundamenteel om een gebrek aan erkenning vanwege justitie tegenover de tolken. In het Brusselse justitiepaleis moeten wij bijvoorbeeld sinds kort de ingang voor het algemene publiek nemen en in de rij staan voor de metaaldetector terwijl magistraten, advocaten, griffiers en journalisten zo het paleis kunnen binnenwandelen via de ingang voor de ‘professionelen’. In bepaalde zalen is er voor ons zelfs geen zitplaats voorzien zodat we uren rechtstaand ons werk moeten doen." In Het Laatste Nieuws vult een collega aan: "En als we mee moeten naar een huiszoeking dragen de agenten een kogelvrije vest, maar wij natuurlijk niet."
Over het hopeloos verouderde betalingssysteem van Justitie zegt Jessica van de Leur: "We moeten soms facturen opstellen voor 15 minuten werk, voor belachelijk kleine bedragen. We besteden uren werk aan het opstellen van al die facturen, dat is toch niet meer van deze tijd. Bovendien, als er ook maar de minste fout op de factuur staat, krijgen we ze teruggestuurd en weigert men ons te betalen." In Leuven zegt een gerechtstolk aan Het Laatste Nieuws: "Soms moet ik op de politierechtbank vijf minuten tolken voor vijf personen en daar moet ik voor elk een aparte factuur opstellen."
Frustratie en staking
In Antwerpen, Brussel en Gent staken op 14 november gedurende twee uren tientallen tolken. In Leuven wordt een pamflet uitgedeeld. De staking was aangekondigd in een open brief aan de minister van Justitie. Die open brief ging uit van de "Verenigde Gerechtstolken en -vertalers".
In de open brief staat onder meer te lezen: "Als Justitie graag een beroep wil blijven doen op tolken en vertalers die degelijk en professioneel werk afleveren, willen die tolken en vertalers immers ook graag professioneel kunnen werken én professioneel behandeld worden door Justitie. Wij zijn mensen van vlees en bloed en meer dan alleen btw-nummers en identificatienummers op hopen onbetaalde facturen."
Lees de open brief hier: http://www.detaalsector.be/cms/gerechtstolkenopenbrief14112014.pdf
Lextra Lingua en vooral de BKVT, die niet de stellers van de open brief zijn en ook niet de aanstokers of organisatoren van de staking, haastten zich beiden om zich solidair te verklaren met de "spontane stakingsactie". De BKVT had zich bij een vorige gelegenheid zeer nadrukkelijk gedistantieerd van een protestactie op de trappen van het Brusselse Justitiepaleis, wat bij veel gerechtstolken in het verkeerde keelgat geschoten was.
Ook de rechtbanken tonen begrip voor de protestactie. De Antwerpse persrechter Christian Denoyelle zegt: "Wij zijn solidair met de tolken en experts. Dat ze niet betaald worden is een jammerlijke zaak, want we hebben ze echt wel nodig. Ze zijn essentieel voor een vlot verloop van Justitie."
2,7 kilogram
Onder de stakende gerechtstolken bevindt zich ook Werner Vandemeulebroucke. Hij legt voor het oog van de camera's al zijn vervallen facturen op de weegschaal en komt uit op 2,7 kilogram. Aan De Morgen zegt hij: "En dat is nog maar een deel. Justitie moet mij een bedrag met vier nullen."
Tolk Charlotte De Keersmaecker vult aan: "Minister van Justitie Geens gaf ons als streefdatum voor nieuwe betalingen maart 2015. Wij hebben echter gezinnen te onderhouden, een maandelijkse huurlast of een lening af te betalen, plus onze kosten als zelfstandigen."
Tolk Adrien Demaku zegt in het tv-journaal van de VRT: "Welke zelfstandige kan acht maanden wachten op zijn facturen, wetende dat je de btw elk kwartaal moet betalen, dat je RSZ moet betalen én de belastingen? Dat is gewoon onhoudbaar. Dat kan gewoon niet."
Gerechtstolken moeten sinds begin dit jaar ook btw aanrekenen op facturen aan Justitie. Die btw moeten ze natuurlijk doorstorten, ook als Justitie de bewuste factuur nog niet betaald heeft. Tolk Maria Blagojevic vindt dat niet kunnen. Aan het VRT-journaal zegt ze: "De btw moet op tijd betaald worden. Soms moet ik te laat betalen omdat ik niet genoeg heb om te betalen."
Een week eerder, op 4 november, had de BKVT al een noodkreet geuit. In een persbericht stelde de BKVT het betaalgedrag van Justitie aan de kaak: "De meeste beëdigd vertalers en tolken van het Koninkrijk worden al maanden niet meer uitbetaald: ze zullen moeten wachten op het voorjaar van 2015. Als gevolg van die situatie zitten heel wat beëdigd vertalers en tolken momenteel zonder inkomsten en staan ze op de rand van het faillissement."
Als er niets gebeurt, aldus de BKVT, dreigt de hele situatie uit de hand te lopen; als de tolken uit beeld verdwijnen, valt het hele gerechtelijke apparaat stil.
Dezelfde 4de november, opgeroepen om te tolken op een proces over een brand waarbij drie kinderen het leven lieten, vraagt tolk Werner Vandemeulebroucke - geen lid van Lextra Lingua of BKVT - ter zitting eerst zelf het woord. Hij klaagt de aanslepende wanbetalingen van Justitie aan. "Als er geen oplossing komt voor de aanhoudende wanbetalingen, ben ik over een paar maanden failliet," zegt hij. Met zijn protest trekt hij de aandacht van o.a. de nieuwsredactie van de VRT. In het journaal op Radio 1 zegt de tolk: "Justitieminister Geens zegt dat hij geen mirakels kan doen. Maar wij verwachten geen mirakel, wij verwachten gewoon een oplossing. Dat kan toch niet zo moeilijk zijn?"
Infarct
Volgens Antoon Boyen, eerste voorzitter van het Hof van Beroep van Gent, moet men ten gronde niet de minister maar het hele beleid van de laatste tientallen jaren met de vinger wijzen. In het Radio 1-programma De Ochtend van 20 november zegt hij: "Het is het hele beleid dat Justitie al tientallen jaren verwaarloost. Daar zit het probleem. Men moet opnieuw beseffen dat de gerechtelijke orde een van de drie pilaren is waarop de hele democratie steunt. Als wij niet functioneren, als wij er niet voor zorgen dat foutspelers tijdig uit het circuit gehaald worden, dan loopt de democratie gevaar. En dat wil men blijkbaar niet inzien, telkens opnieuw met het argument "ja, maar jullie zijn met genoeg", zonder dat men op het terrein ooit eens is komen kijken wat dat wil zeggen."
Volgens Antoon Boyen dreigt er een "algemeen gerechtelijk infarct". Hij heeft daarover een brief aan de minister van Justitie geschreven.
Boyen vindt het normaal dat gerechtstolken die maanden op de betaling van hun ereloonstaten moeten wachten, overschakelen op andere bronnen van inkomsten. Dat is volgens Boyen gevaarlijk, want tolken en deskundigen komen meestal tussen in belangrijke strafzaken. "En wanneer zij er niet meer zijn, dan vrees ik dat een aantal onderzoeken gaan lamliggen. Dat wil zeggen zowel op het niveau van ondervragingen door de onderzoeksrechter, behandelingen voor de raadkamer, de kamer van inbeschuldigingstelling en ook ten gronde."
"Wanneer die mensen andere bronnen van inkomsten gaan aanboren uit noodzaak, en niet meer voor ons beschikbaar zijn, gaan we daardoor rechtstreeks in de problemen geraken. En zal de vertraging bij Justitie nog erger worden dan het soms al is," aldus nog Antoon Boyen.
Het nieuwe federale regeerakkoord voorziet 40 miljoen euro extra voor 2015 voor de financiering van de gerechtskosten.
Treurnis
Kamerlid Sonia Becq (CD&V), indienster van de wet die maar niet gepubliceerd geraakt, stelt intussen in de Kamercommissie Justitie aan minister Geens een mondelinge vraag naar de reden waarom de wet over de gerechtsdeskundigen en tolken na bijna 10 maanden nog altijd niet in het Staatsblad verschenen is.
Minister Geens antwoordt: "De vorige minister van Justitie heeft de publicatie ervan om mij onbekende redenen uitgesteld. Het directiecomité van de FOD besliste dat de publicatie kon gebeuren na een grondige analyse van het ICT-onderdeel. De eerste analyses van de ICT-behoeften over het register werden inmiddels opgestart. In de komende maanden zal een meer gedetailleerd voorstel van wat nodig en mogelijk is, uitgewerkt worden. Het gefinaliseerd voorstel zal dan ter validatie terug voorgelegd worden aan het directiecomité, uitgebreid met de vertegenwoordigers van de magistratuur, dat het project samen met andere projectvoorstellen zal bekijken in het raam van het budget van 2015. Op basis daarvan zal een definitieve kalender worden bepaald en in dat licht heb ik ook een vergadering met de gerechtstolken op 17 november."
De wetgever mag met andere woorden zo veel wetten goedkeuren als hij wil, het is de administratie die over de publicatie in het Staatsblad - en dus ook over de inwerkingtreding - beslist.
Waarop Kamerlid Sonia Becq repliceert dat ze de gang van zaken betreurt. En waarop de minister repliceert: "Ik zal het directiecomité van de FOD Justitie in kennis stellen van uw treurnis."
Zoals gezegd beloofde de minister op het sectoroverleg van 17 november de wet binnen 2 maanden te zullen publiceren. Voor 17 januari 2015 dus.
De wet die de inrichting van een nationaal register van gerechtstolken en -vertalers regelt, is de omzetting van EU-richtlijn 2010/64. De richtlijn regelt het recht van de verdachte op vertolking en vertaling in strafprocedures. De richtlijn bepaalt onder meer een aantal minimumgaranties voor de objectiviteit en de kwaliteit van de gerechtsvertaler en -tolk. België kreeg van Europa in 2010 drie jaar de tijd om de richtlijn in nationale wetgeving om te zetten, maar is daar niet in geslaagd.
In een op de tien strafprocedures is de verdachte of beklaagde een onderdaan van een andere EU-lidstaat. De Europese Commissie verwacht dat de behoefte aan gerechtelijke tolk- en vertaalbijstand nog fors zal toenemen. Europa wil dat het recht op taalbijstand overal op dezelfde kwaliteitsvolle manier geldt.
Buitenstaanders
Ten slotte verbazen steeds meer buitenstaanders er zich over dat er überhaupt nog tolken en vertalers voor Justitie willen werken.
De tarieven noemen de gerechtstolken en -vertalers immers zelf onwaardig laag, de werkvoorwaarden schrijnend, het respect zeer gebrekkig.
En wie wil er nu nog - als zelfstandige - werken voor een klant die zelf het tarief bepaalt? En waarvan iedereen in de markt weet dat hij een wanbetaler is? In een markt die sinds jaar en dag met 10% groeit.
Burgerzin? Twijfelachtig.
Een goedkope manier om eens te proberen "of vertalen misschien iets voor mij zou kunnen zijn"? Plausibel.
Of gewoon altijd maar meer en uiteindelijk veel te veel en vooral veel te exclusief voor Justitie gewerkt? Met als gevolg dat je weinig en of misschien zelfs géén andere klanten hebt? Zeer plausibel.
Ja, dan sta je met de rug tegen de muur natuurlijk. Dan liggen al je eieren in één mand. Dan ben je volgens sommigen misschien zelfs ... schijnzelfstandig? Het is maar wat we horen zeggen.
Meer info: http://www.demorgen.be/binnenland/gerechtstolken-leggen-het-werk-neer-a2120696/
Meer info: http://www.standaard.be/plus/avond?p=9
Meer info: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/brussel/1.2139775
Meer info: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2148111
Meer info: http://nl.metrotime.be/2014/11/12/news/nederlandstalige-gerechtstolken-leggen-vrijdag-werk-neer-in-brussel/
Meer info: http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-brussel/gerechtstolken-leggen-werk-neer-a2121561/
Meer info: http://www.radio1.be/node/377657
Meer info: http://www.detaalsector.be/cms/gerechtstolkenopenbrief14112014.pdf
Auteur: Dries Debackere