Alana Van Engelgom zocht in maart 2024 tijdens haar stage bij De Taalsector uit waar de toenemende belangstelling voor dierentaal en dierentaalkunde vandaan komt. Wat gebeurt er? Wat is het belang? Wat leren we? Wat brengt de toekomst?
We vroegen Alana uit over dierentaal en dierentaalkunde. Hier is wat je moet weten om mee te zijn.
Hoog tijd om dierentaal en dierentaalkunde serieus te nemen, zo blijkt.
Dierentaal, huh?
Dierentaal, dat zijn bijvoorbeeld de verschillende loeigeluiden die koeien maken om aan te geven wat ze willen: dat ze gemolken willen worden of dat ze honger hebben. Een ander voorbeeld zijn de danspatronen waarmee bijen aangeven waar er voedsel te vinden is. Met dierentaal verwijzen we naar de manieren waarop dieren boodschappen overbrengen. Het kan gaan om boodschappen zowel binnen dezelfde als tussen verschillende diersoorten. En het kan gaan om geluiden, maar ook gebaren, kleuren, geuren, bewegingen enz.
Waarom zouden we dierentaal leren?
Het is om meerdere redenen zinvol en zelfs belangrijk dat we dierentaal beter leren begrijpen.
Als we daardoor de behoeften en emoties van dieren beter kunnen begrijpen, dan is dat goed voor het algemeen welzijn van de dieren, zowel in de huiselijke omgeving als in landbouw en industrie.
Verder levert onderzoek naar dierentaal ook inzicht in de evolutie van menselijke taal. Inzicht in dierentalen helpt ons om beter te begrijpen hoe talen in de loop van de tijden zijn veranderd, bijvoorbeeld onder invloed van omgevingsfactoren, wat we ook in dierentalen zien.
Daarnaast draagt dierentaalkunde ook bij aan de bescherming van bedreigde diersoorten. Hoe beter we kunnen verstaan hoe zich een bedreigde diersoort gedraagt en wat ze communiceert, hoe gerichter de maatregelen die we kunnen nemen om populaties en leefomgevingen te beschermen.
Hoe onderzoekt men dierentaal?
Dierentaal wordt al eeuwen bestudeerd, maar recent onderzoek gebeurt vanuit een minder antropocentrische benadering.
Het moderne onderzoek bestudeert dieren in hun situationele context, zonder directe vergelijking met mensentaal als norm. Een voorbeeld is het onderzoek naar dolfijnentaal. Vroeger onderzochten we hoe dolfijnen zo goed mogelijk mensentaal zouden kunnen begrijpen, of hoeveel kenmerken van mensentaal in dolfijnentaal terug te vinden zouden zijn. Nu onderzoeken we hoe dolfijnen met elkaar praten. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat ze 'babytaal' gebruiken: een hogere fluittoon met een groter bereik. Deze 'babytaal' helpt bij het opbouwen van sociale banden tussen dolfijnenmoeders en hun kalveren en ondersteunt het leerproces van de jonge dieren.
Naast dolfijnentaal worden ook talen van andere dieren onderzocht, zoals chimpansees, koeien en bijen. Het blijkt telkens weer dat menselijke taal niet zo uniek is als altijd gedacht.
Hoe ziet de toekomst van de dierentaalkunde eruit? Gaat AI een grote rol spelen?
Zeker weten. We verwachten dat technologieën zoals microchips die hersenactiviteit ‘lezen’ en AI voor sterke vooruitgang zullen zorgen. Denk aan geavanceerde vertaalmachines die ons gaan helpen om met de hond te praten, maar ook tools die ons gaan helpen om allerlei subtiele signalen die dieren zenden en die we nu mogelijk nog niet detecteren beter te begrijpen.
Wat is het belangrijkste inzicht dat uit jouw onderzoek is gekomen?
De boodschappen die dieren naar elkaar overbrengen kunnen verrassend complex zijn. Bijen en prairiehondjes kunnen bijvoorbeeld over locaties praten die niet rechtstreeks waar te nemen zijn, een vermogen dat weinig dieren bezitten.
Het idee van menselijke superioriteit heeft diepe wortels, maar er vindt gelukkig verandering plaats. Ik verwacht dat de toekomst nog veel nieuwe en verrassende inzichten gaat brengen, mede door de mogelijkheden die AI en andere technologische ontwikkelingen meebrengen.
Heb je een tip voor wie hierover meer wil weten?
Ik volg het werk van Zoolingua over hondentaal (in het Engels). In het Nederlandse taalgebied volg ik onder meer Leonie Cornips over koeientaal. Het boek Dierentalen van Eva Meijer is ook een aanrader. Serieus onderzoek naar dierlijk gedrag gaat niet zonder technologie; bekijk bijvoorbeeld eens wat er met de Observer XT van Noldus allemaal mogelijk is.
Meer kijk-, luister- en leestips? Stuur ze naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en we voegen ze hier toe.
Pet Translators – Changing Communication Forever (wetenschapsblog)
https://sites.psu.edu/ist110pursel/2018/09/18/pet-translators-changing-communication-forever/
Leonie Cornips over de ‘animal turn’ in de taalkunde (podcast)
https://ivdnt.org/actueel/nieuws/podcast-leonie-cornips-over-de-animal-turn-in-de-taalkunde/
Con Slobodchikoff, expert in dierentaal (website)
https://conslobodchikoff.com/
Amber van Ommeren, expert hondengedrag (website)
https://movi-academy.nl/
Fowl language: AI is learning to analyze chicken communications to help us understand what all the clucking’s about (Suresh Neethirajan, The Conversation) (artikel)
https://theconversation.com/fowl-language-ai-is-learning-to-analyze-chicken-communications-to-help-us-understand-what-all-the-cluckings-about-220804
Robert Jan Vonk (Partij voor de Dieren) over dierentaal op EverybodyCounts.Blog
https://www.everybodycounts.blog/dierentaal
Dossier over communicatie in de dierenwereld (MyLearning, free learning resources from arts, cultural and heritage organisations, UK)
https://www.mylearning.org/stories/communication-in-the-animal-world/
Fitch WT. Animal cognition and the evolution of human language: why we cannot focus solely on communication. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2020 Jan 6;375(1789):20190046. doi: 10.1098/rstb.2019.0046. Epub 2019 Nov 18. PMID: 31735146; PMCID: PMC6895558.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6895558/
Gebarentaal van chimpansees blijkt ook voor mensen weinig geheimen te hebben (Caroline Kraaijvanger op Scientias.nl)
https://scientias.nl/gebarentaal-van-chimpansees-blijkt-ook-voor-mensen-weinig-geheimen-te-hebben/
Towards a great ape dictionary: Inexperienced humans understand common nonhuman ape gestures (Kirsty E. Graham, Catherine Hobaiter)
https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.3001939
The scientists learning to speak whale (BBC, 10 april 2024)
https://www.bbc.com/future/article/20240409-the-scientists-learning-to-speak-whale
CETI (Cetacean Translation Initiative) is een non-profitorganisatie die Machine Learning en Robotica toepast om naar de communicatie van potvissen te luisteren en deze te vertalen
https://www.projectceti.org/