Bij uitgeverij LannooCampus (Leuven) is het boek "Gerechtstolken" verschenen. Het is van de hand van Heidi Salaets, Katalin Balogh en Dirk Rombouts.
Dit boek is bedoeld als een compleet handboek om efficiënt te werken met een gerechtstolk. Het wil een praktisch handboek zijn voor de magistraat, de advocaat, de politie-inspecteur, de onderzoeksrechter, de procureur ... kortom alle actoren van het gerechtelijke apparaat.
Overbodig te zeggen dat in dit boek de gerechtstolk centraal staat en dat het boek dus ook lezenswaard is voor de gerechtstolk. En voor iedere taalprofessional met belangstelling voor het recht van de anderstalige op taalbijstand in een juridische procedure.
Gerechtstolken" (224 blz.) wil een totaalbeeld geven van de rol en het belang van de gerechtstolk.
Inhoud
In het eerste deel van dit boek wordt het recht op vertolking behandeld en het tolkenvak uitgelegd.
Wat is dat voor recht? Waar komt het vandaan? Wie zijn die tolken? Wat doen ze precies? Welke vormen van tolken bestaan er (consecutief of simultaan tolken, van het blad vertalen, enz.)? Hoe valt de rol van de tolk af te bakenen? Wat is (letterlijk en figuurlijk) de plaats van de tolk? Is er een deontologische code?
Het eerste deel van dit boek doet inzien dat tolken een vak apart is. Een tweetalige opvoeding, een master talen - laat staan een avondcursus Spaans - volstaan niet.
In het tweede deel duikt het boek helemaal de praktijk in.
Hoe werk je met een tolk voor en tijdens (en na?) een politieverhoor? Voor en tijdens (en na?) een zitting op de rechtbank? Een apart hoofdstuk is gewijd aan de advocaat in verschillende settings met een tolk.
Het derde deel van dit boek is zo mogelijk nog concreter.
Het bestaat uit een denkbeeldige case waarin zo veel mogelijk goede praktijken geïllustreerd worden. De case begint bij de politie, met een eerste verhoor van slachtoffer en getuige. Dan volgt een eerste verhoor van de verdachte en de verdere vervolging van de verdachte (bij de onderzoeksrechter, raadkamer, Kamer van Inbeschuldigingstelling, rechter ten gronde). Zie evt. ook https://www.youtube.com/watch?v=TDf8L2ru56A.
Het boek besluit met een aantal beschouwingen, een uitgebreide bibliografie, een terminologisch register, de EU-richtlijn 2010/64 (over het recht op vertolking en vertaling in strafprocedures) en twee tolkennotities: een van een gekwalificeerde tolk en een van een amateur.
Auteurs
Heidi Salaets is voorzitter van de onderzoeksgroep tolkwetenschap aan de KU Leuven campus Antwerpen.
Katalin Balogh is coördinator van de opleiding van gerechtsvertalers en -tolken aan de KU Leuven campus Antwerpen. Zij werkt ook als gerechtstolk.
Dirk Rombouts is gepensioneerd politiecommissaris en medewerker aan de Antwerpse opleiding. Aan de Nationale Rechercheschool (Brussel) doceert hij verhoortechnieken en verhoren met tolken.
Praktisch
In dit boek gaan de auteurs de concrete, praktische vragen niet uit de weg.
Kan ik altijd dezelfde tolk vorderen in een bepaald dossier? Hoe maak ik afspraken over de verhoormethodiek en de tolkvorm: consecutief of simultaan? Wat doe ik als de verhoorde een opmerking maakt over de vertaalkwaliteit van de tolk tijdens het verhoor? Mag ik de tolk vragen even alleen te blijven met de verhoorde? Mag de tolk voor de vertrouwelijke consultatie met de advocaat dezelfde zijn als voor het verhoor? Wat als er een opvallend verschil in lengte is tussen het antwoord van de verhoorde en de vertolking? Wat als de tolk een bepaald woord niet meteen kan vertalen? Is de briefing aan de tolk over het proces iets voor de griffier of voor de advocaat? Hoe kan ik het werk van de tolk vergemakkelijken? Kan ik de mening van de tolk vragen over de verhoorde persoon? Is de kwaliteit van de gerechtstolk meetbaar? En last but not least, kan ik de tolk volledig vertrouwen?
Tolken een overbodige luxe?
In zijn voorwoord tot dit boek zegt Ivo Moyersoen, erevoorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen en eind jaren negentig mee aan de wieg van het Antwerpse opleidingsproject Gerechtsvertalen en -tolken (GVT), nog steeds te betwijfelen of de rechterlijke macht het recht van de anderstalige om bijgestaan te worden door een tolk binnen het strafproces al heeft ingezien of inziet: "Laat ons eerlijk zijn. De tussenkomst van de tolk werd en wordt zeer dikwijls beschouwd als een last, een belemmering en zelf als een onnodige luxe. De wijze waarop het recht op bijstand werd ingevuld tot voor twintig jaar, wijst op de negatieve instelling die men had tegenover deze tussenkomst en de algemene houding die men aannam ten aanzien van een anderstalige, om niet te spreken van het misprijzen dat hiermee gepaard ging: de eerste de beste bode of conciërge waarvan werd gedacht dat hij de taal van de betrokkenen min of meer verstond, werd ingeschakeld voor de verhoren en ter zitting."
Volgens Ivo Moyersoen moet de overheid erover waken en waarborgen dat elke burger over gelijke wapens beschikt en op een gelijke wijze wordt behandeld, zonder enige uitsluiting. Dat betekent dat de anderstalige rechtzoekende moet worden bijgestaan door een tolk die beantwoordt aan de vereisten die de internationale wet stelt. De tolk moet zijn bijstand kunnen verlenen, zodat de verdachte of een andere partij aan zijn proces kan participeren op een even respectvolle wijze als alle anderen die de taal van het proces wel machtig zijn.
"Is dit dromen? Neen. Het is het invullen van rechten zoals het hoort," aldus nog Ivo Moyersoen.
Het Antwerpse opleidingsproject "Gerechtsvertalen en -tolken" werd opgestart in het jaar 2000 onder impuls van de toenmalige Lessius Hogeschool in Antwerpen (nu KU Leuven Campus Antwerpen), op initiatief van prof. dr. Erik Hertog en met medewerking van mr. Yolanda Vanden Bosch en de balie van Antwerpen, de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen en de politie van Antwerpen. Voorop stond de vorming van de gerechtstolken en de eis van de rechtbank dat er vanaf dan geen tolken meer op de lijst zouden opgenomen worden die deze vorming niet met succes hadden gevolgd. Het project werd in mindere of meerdere mate opgevolgd door het hof van beroep in Antwerpen en de rechtbanken van Mechelen, Turnhout en Dendermonde. Er werden pogingen ondernomen om dit project op federaal vlak in België ingang te laten vinden, maar dat is om diverse redenen niet gelukt.
Het Antwerpse project "Gerechtsvertalen en -tolken" heeft intussen een duizendtal gerechtstolken en -vertalers gegenereerd die een opleiding van 150 uren hebben genoten. In de praktijk worden deze tolken echter nog steeds geconfronteerd met magistraten die geen ervaring hebben met werken met gerechtstolken, laat staan dat ze er een opleiding voor zouden hebben genoten. Bij de politie, die sterk betrokken was bij het opzetten van het Antwerpse project, bestaat er wel al langer een training in het verhoor met tolken.
Dit boek wijdt ook een hoofdstukje aan communicatie met doven en gebarentaaltolken.
"We zijn ervan overtuigd dat dit handboek zijn nut zal bewijzen in de faculteiten Recht en Criminologie, aan de balie en in politiescholen, in opleidingen gerechtstolk en master tolken en in de brede sociale sector die slachtofferhulp biedt," aldus ten slotte nog de auteurs. En in de praktijk!
ISBN: 9789401418188
Meer info: www.lannoocampus.be/gerechtstolken
Meer info: www.lannooshop.com/gerechtstolken
(Auteur: Dries Debackere)