Van een docent of een educatief uitgever met een specialisatie in de exacte vakken kun je wel een nieuw leerboek wiskunde verwachten natuurlijk. Of een nieuw leerboek natuurkunde. Maar een taalleerboek?
Toch is dat net wat Karlijn Ballemans en Vera van Westerlaak hebben gedaan. Karlijn doceert wiskunde en Vera werkt als onderwijsontwikkelaar aan beter onderwijs voor vluchtelingstudenten bij het Nederlandse WisMon, een aanbieder van (bij)lessen en cursussen in de exacte richtingen.
En ja, nu hebben ze elk een leerboek over taal gemaakt. Over vaktaal om precies te zijn. En vaktaal mag je hier letterlijk begrijpen als de taal van een vak, in dit geval de taal van het vak wiskunde en de taal van het vak natuurkunde.
Beide leerboeken vaktaal zijn in de eerste plaats bedoeld voor anderstalige leerlingen die in het Nederlandstalig onderwijs moeten instromen. Wie alvast de taal van het vak wiskunde of natuurkunde heeft geleerd, is beter voorbereid om het vak wiskunde of natuurkunde met succes te volgen, is de redenering.
Estelle Platiau las het leerboek natuurkunde - of beter: het leerboek over de taal van het vak natuurkunde - en schreef er een recensie over. Estelle Platiau is Franstalig, dus dat past. Ze studeerde meertalige communicatie aan de UCLouvain (Louvain-la-Neuve) en werkte de voorbije maanden als communicatiemedewerker bij De Taalsector om haar Nederlands bij te schaven. Lees haar recensie.
Gent, 25 januari 2019, Estelle Platiau - Met de nieuwe handboeken vaktaal voor anderstaligen wil WisMon anderstalige leerlingen in het secundair onderwijs helpen zich de vaktaal van de wiskunde en de natuurkunde eigen te maken. Met een goede kennis van de vaktaal zijn leerlingen beter voorbereid om het vak wiskunde of een cursus natuurkunde te volgen.
Origineel concept
Na het lezen van ‘WisTaal: Natuurkunde vaktaal’ is mijn eerste indruk dat het concept heel origineel is: het doel is leerlingen ingewikkelde woorden te helpen begrijpen, voordat of terwijl ze een vak beginnen te studeren. Dat had ik nog nooit gezien! Wat zijn de voordelen van zo’n boek?
Sterke punten
Gebruik op maat
Ten eerste vind ik het een sterk punt dat iedereen het boek op de eigen maat kan gebruiken.
Daarvoor is de inleiding volgens mij heel nuttig. De auteur legt daarin uit dat er drie manieren zijn om het boek te gebruiken: als voorbereiding op natuurkundelessen, als ondersteuning bij de les of als naslagwerk voor wie af en toe nog wat moeite heeft met begrippen uit de natuurkunde.
De inleiding licht toe hoe een gepersonaliseerd gebruik van het handboek voor elke lezer mogelijk is, en voorkomt dat gevorderde leerlingen te veel tijd aan ‘eenvoudige’ hoofdstukken en paragrafen besteden.
Didactisch sterk
Ten tweede vind ik het boek om verschillende redenen pedagogisch heel sterk.
De auteur formuleert aan het begin van elk hoofdstuk de doelen: wat je aan het einde van het hoofdstuk zou moeten kunnen.
Ieder hoofdstuk bestaat uit een theoretisch gedeelte gevolgd door een praktijkgedeelte, waardoor leerlingen de vaktaal ongetwijfeld langer onthouden.
De talrijke oefeningen zijn over het algemeen relevant en afwisselend, en oefenen meerdere vaardigheden: spreken, schrijven, lezen en luisteren (door middel van online luisteroefeningen).
Alle oplossingen bij de oefeningen bevinden zich achter in het boek, zodat iedereen zichzelf kan corrigeren.
Wat de woordverklaring betreft, waardeer ik dat elke vakterm die buiten de natuurkunde ook in de dagelijkse taal wordt gebruikt (en daar een bredere betekenis heeft) telkens in beide betekenissen wordt uitgelegd, om verwarring te voorkomen. Denk aan woorden als spanning, vermogen, lading of stroom.
“In de natuurkunde gebruiken we spanning voor de ongelijkheid in elektrische energie tussen twee punten. De eenheid is watt. In de dagelijkse taal wordt spanning gebruikt voor een gevoel van opwinding of zenuwachtigheid.”
Heldere opmaak
Ten slotte een woord over het visuele aspect van het boek: de auteur maakt gebruik van een heldere opmaak met tal van symbolen, beelden en schema’s. De opmaak zorgt ervoor dat het gemakkelijk lezen en navigeren is in het boek.
Wat had beter gekund?
Vaktaal in dagelijkse taal uitleggen
Als Franstalige moet ik toevoegen dat ik hier en daar nog een zeldzaam moeilijk woord vond waarmee een ander moeilijk woord werd uitgelegd. ‘Weerkaatsing’ en ‘geleiding’ lijken me begrippen die niet voor iedereen vanzelfsprekend zijn zonder eerst de betekenis te moeten opzoeken.
Dat is natuurlijk altijd het probleem: hoe leg je ingewikkelde woorden uit aan (anderstalige) studenten, zonder andere ingewikkelde woorden te gebruiken? Een kunst waarin de auteur van het boek zeker deskundig is, met evenwel twee kleine "kan beter’.
Theorie, opgaven, antwoorden
Verder heeft mijn oog gemerkt dat het hier en daar heel moeilijk is om niet te "spieken". Dat is het geval waar de opgaven zeer direct (visueel op dezelfde pagina en deels woordelijk herhaald) aansluiten op de theorie. Het is een kleinigheid, maar je voelt dat het het verschil kan maken tussen echt leren en gewoon overschrijven.
Misschien is het een ideetje dat je tussen theorie en opgave steeds een bladzijde moet omslaan? Dat de antwoorden ten slotte ver achter in het boek staan, vind ik natuurlijk positief.
Nieuw en vertaalbaar concept
Kortom: ik vind dat dit boek heel interessant en nuttig kan zijn voor zijn doelpubliek, en dat het de moeite waard zou zijn om te verkennen of dit nieuwe concept ‘vertaalbaar’ is voor andere vakken en leeftijdscategorieën.
Estelle Platiau las ‘WisTaal: Natuurkunde vaktaal’ (123 blz.) en bladerde daarnaast ook door ‘WisTaal: Wiskunde vaktaal’ (117 blz.). WisMon adviseert dat je eerst ‘WisMon: Wiskunde vaktaal’ bestudeert en daarna pas "WisTaal - Natuurkunde vaktaal".
Op de website van WisMon is van beide handboeken telkens een twintigtal pagina’s gratis in te kijken.
Vera van Westerlaak studeerde biomedische wetenschappen aan Universiteit Utrecht. Ze werkt als docente, onderwijsontwikkelaar en projectcoördinator bij WisMon. Karlijn Ballemans is onderwijsontwikkelaar en wiskundedocent bij WisMon.
WisMon (Utrecht) is gespecialiseerd in bijlessen en zogenoemde deficiëntiecursussen. Deficiëntiecursussen zijn cursussen voor mensen die na hun middelbare school alsnog (bij)scholing willen in een exact vak. Daarnaast biedt WisMon bijscholingen en trainingen voor docenten, en verder ook gastlessen in scholen om docenten en leerlingen kennis te laten maken met innoverend onderwijs van exacte vakken. Ten slotte ontwikkelt WisMon ook lesmodules op maat bij een bepaald product of concept.
Meer info: http://www.wismon.nl/lesmateriaal/vaktaal
Meer info: www.wismon.nl