Zondag 26 november was het Dag van de Wetenschap.
Met de Dag van de Wetenschap wil de Vlaamse overheid laten zien dat wetenschap en technologie een centrale plaats in het leven van iedere dag hebben veroverd. En dat wetenschap en technologie belangrijke troeven zijn voor de toekomst van Vlaanderen. Geldt dat ook voor taalwetenschap en taaltechnologie?
Vijf jaar geleden zetten welgeteld 2 van de 250 activiteiten op de Dag van de Wetenschap taalwetenschap en taaltechnologie in de schijnwerpers. Hoe is de zichtbaarheid van taal, taalwetenschap en taaltechnologie de voorbije jaren geëvolueerd? Een greep uit het aantrekkelijke aanbod anno 2017.
Wat viel er op de Dag van de Wetenschap te beleven voor wie geïnteresseerd is in taal, taalwetenschap en taalonderzoek?
Er waren dit jaar minstens een dozijn workshops, demo's, lezingen, tentoonstellingen en andere activiteiten die laten zien dat ook taalwetenschap en taaltechnologie een centrale plaats in het leven van iedere dag hebben veroverd.
Leesbaarheid
Wie aan de hand van kleine experimenten kennis wilde maken met typografisch leesbaarheidsonderzoek kon op bezoek bij de onderzoeksgroep READSEARCH van de Universiteit Hasselt. Zij onderzoeken de mogelijkheden om lezen vlotter en aangenamer te maken, bijvoorbeeld voor kinderen die leren lezen en extra ondersteuning kunnen gebruiken.
Taalnetwerk in de hersenen
Wie meer inzicht wilde in het taalnetwerk in de hersenen, kon op de campus Gasthuisberg van de KU Leuven ontdekken hoe lang het duurt voor onze hersenen kunnen herkennen wat we zien. Welke weg legt deze informatie af doorheen onze hersenen? En wat gebeurt er wanneer we ouder worden? Aan de hand van taaltesten en geavanceerde beeldvorming wordt onderzocht waar en wanneer taalverwerking in de hersenen plaatsvindt.
Tweetalig geheugen
In het MIAT in Gent kon je de wondere wereld van het tweetalig geheugen ontdekken. Hoe goed onthoud je dingen eigenlijk als je ze leert in een tweede taal? Rob Hartsuiker (Universiteit Gent) nam de bezoekers in een pecha kucha (een korte presentatie van 20 x 20 seconden) mee in de wondere wereld van het tweetalig geheugen.
"Bovendien kom je tijdens deze sessie ook nog meer te weten over gedachtenlezen en gendersterotypen. De wereld wordt steeds internationaler en dus ook tweetaliger. In veel Europese landen wordt het steeds vanzelfsprekender dat studenten onderwijs volgen in een tweede taal (vaak Engels) en die taal veel gebruiken in hun latere beroep. Maar hoe goed onthoud je dingen eigenlijk als je ze leert in een tweede taal? Sommige stukken in de krant zeggen "heel erg slecht", maar zonder daar echt bewijs voor te geven. In ons onderzoek vissen we uit hoe het écht zit."
Dialecten
Het Gentse MIAT had nog meer te bieden voor wie in taal, taalwetenschap en taalonderzoek geïnteresseerd is. Zijn dialecten dood of springlevend? Op de stand van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (Universiteit Gent) kon je een interactieve quiz spelen, naar geluidsfragmenten luisteren van bepaalde dialecten en kijken naar filmpjes over tussentaal, dialect en andere taalvariëteiten. Je kon je verdiepen in het dialect van je streek, of je eigen dialectkaart tekenen. Kinderen konden een stempelspel spelen of deelnemen aan een raadspelletje. Ook de nieuwe website van het Woordenboek van de Vlaamse dialecten werd gedemonstreerd.
Meertalige kleuters
In een andere pecha kucha - nog steeds in het MIAT in Gent - nam Carolien Frijns (KU Leuven & Arteveldehogeschool Gent) de bezoeker mee in het universum van anderstalige kleuters. "Echte" gesprekken stimuleren anderstalige kleuters.
"Er gaapt een kloof in ons onderwijs. Zo blijkt dat anderstalige kinderen met een lagere socio-economische status steevast lager presteren dan hun klasgenoten met een hogere status. Taalverwerving, meer bepaald het onder de knie krijgen van het Nederlands, is daarbij een belangrijke factor. Carolien Frijns onderzocht in haar doctoraat hoe gesprekken in de kleuterklas anderstalige kleuters helpen bij het leren van het Nederlands. Hoe voeren we goede gesprekken met kleuters? En hoe kan ons kleuteronderwijs anderstalige kleuters beter helpen bij het leren van het Nederlands? Dat kom je van Carolien te weten."
Taaltechnologie
Een interessante toepassing met taaltechnologie was in Antwerpen (Het Steen) te ontdekken: een lezende computer die zelf geschiedenis schrijft.
"De archieven van stadsdiensten en musea zitten vol met documenten en oude teksten boordevol informatie. Veel van deze informatie kan nuttig zijn om de geschiedenis van een stad te reconstrueren. Wat gebeurde waar? Welke beroemde persoon woonde in welke straat? Welke gebouwen zijn er niet meer? Wetenschappers van de Universiteit Antwerpen bedachten een slim computerprogramma dat zelf teksten kan lezen en hier heel precies informatie uit kan halen: namen van mensen, of van plaatsen bijvoorbeeld. De computer kan deze zelfs situeren in de tijd. Kan jij achterhalen hoe we dat automatisch doen?"
Meer toepassingen met taaltechnologie? Stap in een boek en reis door de tijd.
"Boeken nemen vaak een loopje met de tijd. Ze brengen je naar een ver verleden of een verre toekomst. Ze vatten een hele dag in enkele zinnen samen of springen zomaar jaren terug. Ze sturen personages op pad met een tijdmachine, of doen feiten over de geschiedenis uit de doeken alsof het gisteren was. Maar wat doet de wetenschapper met die boeken? Hoe kan je tijd in boeken bestuderen? En wat leren boeken ons over een andere tijd? Duik in onze boekenkist en diep weetjes op over tijd in fictie en non-fictie, bestudeer manuscripten en boekfragmenten, puzzel met prenten en woorden en ontdek hoe de tijd in tekst en beeld vorm krijgt. Ben jij een echte tijdreiziger? En denk je daarbij als wetenschapper? Of eerder als een schrijver of tekenaar?" Ook in Antwerpen (Het Steen).
Literatuur
Een buitenactiviteit was er in Brussel: een literaire wandeling.
"Brussel is een stad met internationale faam voor haar levendige en vernieuwende kunstscène. Dat geldt ook voor de literatuur. Sinds de 19de eeuw is Brussel een vrijhaven voor auteurs uit binnen- en buitenland – vaak wanneer die het moeilijk hadden om in eigen land te werken. Niet alleen wonen en leven deze schrijvers in Brussel, ze laten zich ook inspireren door de stad en toegegeven… zowel in positieve als in negatieve zin. Het onderzoekscentrum CLIC (Centre for Literary and Intermedial Crossings) heeft een bijzondere belangstelling voor Brussel en haar artistieke levens." Een literaire wandeling in de omgeving van MuntPunt met fragmenten uit romans en gedichten die over Brussel gaan en natuurlijk gekruid met veel straffe verhalen.
Talensensibilisering
Wie Brussel zegt, zegt taaldiversiteit en meertaligheid. Over meertaligheid als troef ging een interactieve lezing voor kinderen van de basisschool en hun ouders. Een kennismaking met de wondere wereld van talensensibilisering door middel van meertalige activiteiten en materialen.
"Hoe kunnen thuistalen van leerlingen positief ingezet worden in het basisonderwijs? Wat is de meerwaarde van het erkennen en waarderen van talige diversiteit voor anderstalige kinderen, maar ook voor hun eentalig, Nederlandstalige klasgenoten? De lerarenopleiding Lager Onderwijs van Erasmushogeschool Brussel zet volop in op de troeven van meertaligheid en taaldiversiteit. In Brussel, maar ook in grote delen van Vlaanderen, is taaldiversiteit in de klas immers een feit. Steeds meer kinderen worden meertalig opgevoed en brengen die bagage mee naar school. Recente wetenschappelijke inzichten tonen aan dat het belangrijk is om in het onderwijs de meertalige achtergrond van de leerlingen positief te benutten in plaats van de thuistalen te bannen uit de school. Taal is immers een essentieel onderdeel van de identiteit. Een positieve houding ten opzichte van (alle) thuistalen verhoogt het welbevinden van anderstalige kinderen. De thuistalen kunnen bovendien ook effectief ingezet worden als opstap om Nederlands te leren. Ook Nederlandstalige kinderen varen hier wel bij. Van jongs af aan nemen zij een open houding aan tegenover talige en culturele diversiteit en bovendien vergroot het hun kennis van de wereld."
#LetsTalkSocial
In de BUDAfabriek in Kortrijk stond de Tettercaravan, een onderzoeksopdracht van studenten communicatiemanagement van Howest.
"Stap binnen in onze Tettercaravan en vertel ons alles over je ergste frustraties of je spannendste avonturen met soial media." Een leven zonder Instagram, Facebook, Twitter, Snapchat … no way? Of … oh yes! #LetsTalkSocial
Games
In het Design Museum in Gent sprak Jeroen Bourgonjon over de culturele meerwaarde van games. Met tal van voorbeelden en filmpjes toonde hij aan dat games nieuwe mogelijkheden bieden om onszelf uit te drukken.
Geheime boodschappen
En ten slotte, wie met kinderen tot 12 jaar op stap ging, kon ze in Antwerpen (Het Steen) laten ontdekken hoe ze geheime boodschappen kunnen verbergen op papier. Studenten van de lerarenopleiding van de Artesis Plantyn Hogeschool toonden er verschillende technieken om onzichtbare inkt te maken waarmee ze boodschappen kunnen verbergen die ouders of vrienden niet mogen lezen (en hoe ze de boodschap nadien kunnen onthullen).
Meer info: www.dagvandewetenschap.be
Meer info: http://www.dagvandewetenschap.be/agenda/e/games-zin-of-onzin/5a4a0dbb-88df-466f-945b-80ab8026c033
Meer info: http://www.dagvandewetenschap.be/agenda/e/letstalksocial/6f8ea2a3-10c1-4b0a-9d9d-1470fe711377
Meer info: http://www.dagvandewetenschap.be/agenda/e/tweetalig-geheugen/0960ab57-95fe-4195-9d53-ce1c376cdd59