Geraak je in een EU-land als verdachte of beklaagde in een strafprocedure verzeild en spreek of versta je de taal van de procedure niet, dan is het je recht dat je wordt bijgestaan door een tolk. Kosteloos.
Bovendien hebben de EU-lidstaten met elkaar afgesproken dat de kwaliteit van de vertolking goed moet zijn. De kwaliteit moet in ieder geval zo goed zijn dat je de strafzaak kunt begrijpen en je recht van verdediging kunt uitoefenen. De tolk moet onafhankelijk en naar behoren gekwalificeerd zijn.
Dat is allemaal EU-breed afgesproken sedert 2010. Het staat in Richtlijn 2010/64 die op 15 november 2010 in werking trad. Deze richtlijn moest uiterlijk eind 2013 in alle EU-landen in nationale wetgeving zijn omgezet. In België nam dat wat meer tijd in beslag en is er ook voor de uitvoering van de wetgeving nog wat tijd nodig.
Intussen maakt de markt zich klaar om in te spelen op het nieuwe wettelijke kader en meer precies op de verplichte permanente vorming voor gerechtstolken en -vertalers.
Eerlijk proces
De Europese Richtlijn 2010/64, ook wel eens de tolk- en vertaalrichtlijn genoemd, regelt een belangrijk aspect van het eerlijk proces. De richtlijn zegt dat een verdachte die de taal van de strafprocedure niet spreekt of verstaat recht heeft op bijstand van een tolk onder meer tijdens politieverhoren, tijdens essentiële besprekingen tussen cliënt en advocaat, tijdens alle zittingen van het gerecht en alle noodzakelijke tussentijdse zittingen. De richtlijn bundelt een aantal minimumvoorschriften die het eerlijke verloop van de strafprocedure moeten waarborgen.
Permanente vorming
Wie voor politie en gerecht wil tolken, moet onder meer instemmen met een specifieke deontologische code voor gerechtstolken. Daarbij engageert de tolk zich om zich permanent bij te scholen. Zonder bewijs van permanente vorming zal een permanente opname in het nationaal register van gerechtstolken en -vertalers niet mogelijk zijn. Hoe dat allemaal concreet moet gaan, moet de minister van Justitie nog uitwerken.
In ieder geval speelt de Universiteit Gent nu al in op de nieuwe wetgeving met een opleiding - een "permanente vorming" - beëdigd tolken. De opleiding omvat modules rond de gerechtelijke organisatie, burgerlijk en strafrecht, deontologie en interactie binnen politie- en gerechtscontexten. Daarnaast omvat ze een uitgebreide oefenmodule en stages bij het gerecht.
Certificaat
Wie slaagt voor de theoretische en de praktische opleidingsonderdelen ontvangt het certificaat "Beëdigd tolken".
Expertise
Waar haalt Universiteit Gent haar expertise in gerechtstolken?
Ten eerste is er expertise bij docenten van de masteropleidingen tolken en vertalen die zelf als beëdigd tolk actief zijn.
Ten tweede is er expertise ontwikkeld binnen het project JURINTE. JURINTE is een onderwijsinnovatieproject dat de masteropleidingen tolken en vertalen samen met de rechtsfaculteit van UGent hebben ontwikkeld. Binnen dit project zijn leermaterialen verzameld en leertrajecten ontwikkeld.
Bijkomende expertise voor meer gespecialiseerde modules (taptolken bijvoorbeeld) wordt extern aangetrokken via gastcolleges.
Voor de in situ gesimuleerde oefeningen worden de partners binnen het onderwijsinnovatieproject JURINTE aangesproken: de Rechtbank van Gent en de Justitiehuizen.
Toelatingsvoorwaarden
Kandidaten moeten een universitair diploma of een diploma hoger onderwijs van twee cycli hebben. Wie geen diploma kan voorleggen, moet een bewijs van relevante beroepservaring leveren. Kandidaten die een andere moedertaal dan het Nederlands hebben, moeten het ITNA-certificaat B2 voorleggen. De ITNA is de Interuniversitaire Taaltest Nederlands voor Anderstaligen, een taaltest voor kandidaat-studenten die moeten voldoen aan de taaltoelatingsvoorwaarden Nederlands aan de meeste Vlaamse universiteiten. De ITNA kreeg vorig jaar het zogenaamde Q-Mark, het kwaliteitslabel van ALTE, de Europese federatie van taaltestcentra (Association of Language Testers in Europe).
Praktisch
De opleiding Beëdigd tolken start in december 2017, op voorwaarde dat er minstens vijftien deelnemers zijn. De opleiding kost 830 euro en de lessen hebben 's avonds plaats in Gent.
Meer info bij prof. dr. Bart Defrancq (
Meer info: http://www.vtc.ugent.be/navormingtolken