Bij de Nederlandse Taalunie is een tijdje geleden het rapport "Dagelijks brood" van de hand van Richard Kwakkel en Martin de Haan verschenen. Het rapport beschrijft de arbeidsmarktpositie van de boekvertaler in het Nederlandse taalgebied.
Ongeveer 70 procent van de boeken die lezers onder ogen krijgen, is vertaald. In het rapport "Dagelijks brood" (90 blz.) brengen de auteurs de resultaten samen van hun onderzoek naar de arbeidsmarktpositie van de boekvertaler in Nederland en Vlaanderen.
Europa
Het onderzoek steunt op een enquête die opgesteld is door de Europese Raad van Boekvertalersverenigingen (of Europese Raad van Verenigingen van Literair Vertalers, in het Frans Conseil Européen des Associations de Traducteurs Littéraires, afgekort CEATL). Daarmee zorgt de CEATL ervoor dat de enquête- en onderzoeksresultaten bruikbaar zijn voor een grootschalige vergelijking van de arbeidsomstandigheden op Europees niveau.
De CEATL publiceerde in 2008 een eerste Europees rapport over de arbeidsomstandigheden van boekvertalers in Europa (Comparative income of literary translators in Europe). Het is de bedoeling dat de CEATL nog dit jaar de opvolger van het rapport uit 2008 publiceert. Het Vlaams-Nederlands onderzoek van Richard Kwakkel en Martin de Haan zal daar deel van uitmaken.
Martin de Haan en Richard Kwakkel bevroegen voor hun onderzoek 140 boekvertalers in Vlaanderen en Nederland. In "Dagelijks brood" tekenen ze het profiel van de boekvertaler en beschrijven ze het beroep en de arbeidsmarkt. Ze doen dat tegen de achtergrond van eerder onderzoek zoals het inkomensonderzoek bij literair vertalers van de Vlaamse Auteursvereniging (2011) en het Vertaalpleidooi "Overigens schitterend vertaald" (2008).
In het voorwoord van het rapport zegt Geert Joris, algemeen secretaris van de Taalunie, dat het rapport een helder beeld tekent van het literair vertalen in het Nederlandse taalgebied. "Dit onderzoek signaleert ontwikkelingen waar wij en andere ‘stakeholders’ echt mee aan de slag zullen moeten."
Het rapport is beschikbaar in pdf op de website van de Nederlandse Taalunie.
Auteurs
Cultureel antropoloog Richard Kwakkel is zelfstandig boekvertaler sinds 1997. Hij vertaalt uit het Frans, meestal non-fictie, van historische verhandelingen tot politieke biografieën, maar stort zich naar eigen zeggen ook graag op een roman, een bloedstollende thriller of een werkje over wijn.
Romanist Martin de Haan is zelfstandig boekvertaler, schrijver, redacteur, spreker, docent en adviseur sinds 1994. Hij vertaalt hoofdzakelijk uit het Frans, o.a. als de vaste vertaler van Michel Houellebecq en ook als lid van het vertalerstrio Marjan Hof (met Rokus Hofstede en Jan Pieter van der Sterre). Momenteel is hij vice-voorzitter van de CEATL, de Europese koepelvereniging van boekvertalers, waarvan hij van 2009 tot 2013 voorzitter was.
Boekvertalers
Boekvertalers zijn in de brede definitie van de CEATL (en ook van De Taalsector) zowel literair als niet-literair vertalers van boeken: m.a.w. alle vertalers van in boekvorm uitgegeven en door het auteursrecht beschermd werk, met inbegrip van vertalers van literatuur in de brede betekenis, en met inbegrip van vertalers van non-fictie, essays, wetenschappelijke boeken, studie- en schoolboeken, reisgidsen, kinderboeken, enz.
De prototypische boekvertaler in het Nederlands taalgebied is blijkens het onderzoek van Richard Kwakkel en Martin de Haan een Nederlandse vrouw van rond de zestig, lid van de Vereniging van Letterkundigen, die per jaar fulltime een kwart miljoen woorden fictie uit het Engels vertaalt en er vaak nog een baan in een verwante taalsector bij heeft om haar inkomen aan te vullen.
"Hoog tijd om na te denken over een vertaalbeleid dat erop gericht is jonge vertalers optimale kansen te bieden om hun beroep goed en comfortabel uit te oefenen," aldus nog Geert Joris in zijn voorwoord. "Dat is immers niet alleen in hun belang, maar ook in het belang van de auteurs en van de lezers. En als het gaat om vertalingen naar vreemde talen, van heel onze cultuur. Van ons allemaal, dus."
"Boeken vertalen is in het Nederlandse taalgebied een vak waar maar moeilijk van te leven valt, wat ook verklaart waarom zelfs fulltimeboekvertalers nog bijbaantjes hebben," concluderen de auteurs. De Taalsector gaat binnenkort in een aparte bijdrage dieper in op de inhoud van het rapport.
Lees ook: De Vlaamse literair vertaler is uitgestorven, zijn loon was onleefbaar laag
ISBN: 9789070593216
Meer info: http://taalunieversum.org/publicaties/dagelijks-brood
Meer info (pdf): http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/dagelijks_brood_rapport_2014.pdf
Meer info: http://www.ceatl.eu/
Meer info: www.boekvertalers.nl
(Miet Ooms & Dries Debackere)