Eind 2016 moet in België het nationaal register van gerechtsvertalers en -tolken in werking treden. "Maar zoals het er nu voorstaat, garandeert het nieuwe register de kwaliteit van de tolken en vertalers niet. Je moet een taaldiploma hebben en recht hebben gekregen, maar een opleiding als gerechtstolk of gerechtsvertaler is niet vereist. De specifieke expertise en vaardigheden van een vertaler die bijvoorbeeld een technisch document correct moet vertalen of van een tolk die consecutief of simultaan moet tolken, worden niet gehonoreerd." Dat zeggen Heidi Salaets en Katalin Balogh van de KU Leuven in De Juristenkrant van 24 juni 2015.
"Meer tolkenopleidingen zouden zich op gerechtstolken moeten toeleggen, en alle rechtbanken zouden met die opleidingen moeten samenwerken, zoals dat in Antwerpen gebeurt."
Zoals bekend voert de wet van 10 april 2014 een nationaal register van gerechtsvertalers en -tolken in. De wet werd eind 2014 gepubliceerd en moet in principe eind 2016 van kracht worden. Hoe de wet concreet zal werken, moet nog worden beslist. Het basisprincipe is dat alleen geregistreerde vertalers en tolken voor politie of Justitie zullen kunnen werken.
Geen kwaliteitsgarantie
Dat één nationaal register grote tijds- en kostenbesparingen zal opleveren, daarover is iedereen het eens. Nu moet het personeel vaak tientallen mensen opbellen om een tolk te vinden.
Maar over de vraag of het register ook een grote kwaliteitsverbetering van het beëdigd vertaal- en tolkwerk zal opleveren, zijn de meningen genuanceerder.
Enerzijds zegt de nieuwe wet dat kandidaat-registertolken en -vertalers de vereiste beroepsbekwaamheid en juridische kennis moeten aantonen en ook moeten instemmen met de (nog op te stellen) deontologische code. Beroepsbekwaamheid zullen de kandidaten met een diploma of met een bewijs van beroepservaring aantonen, juridische kennis met een getuigschrift van een erkende onderwijsinstelling.
Anderzijds zal een specifieke opleiding als gerechtstolk niet vereist zijn, zo lijkt het.
Heidi Salaets en Katalin Balogh van de KU Leuven hebben in De Juristenkrant hun twijfels over het nieuwe register: "Zoals het er nu voorstaat, garandeert het nieuwe register de kwaliteit van de tolken en vertalers niet. Je moet een taaldiploma hebben en recht hebben gekregen, maar een opleiding als gerechtstolk of gerechtsvertaler is niet vereist. De specifieke expertise en vaardigheden van een vertaler die bijvoorbeeld een technisch document correct moet vertalen of van een tolk die consecutief of simultaan moet tolken, worden niet gehonoreerd."
Samenwerken
Heidi Salaets en Katalin Balogh vertellen in De Juristenkrant verder uitgebreid over de Antwerpse opleiding tot gerechtsvertaler en gerechtstolk. Deze opleiding, die een samenwerking is tussen de Antwerpse rechtbank, de politie en de Antwerpse campus van de KU Leuven, bestaat intussen 15 jaar.
"Voor alles is een goede opleiding van de tolken essentieel. Wij zijn heel streng. Van de 100 kandidaten die hier aan de opleiding gerechtstolk willen beginnen, blijven er na onze eerste test Nederlands nog 50 over. Ook nadien hanteren we strenge criteria. Ze moeten een examen in de vreemde taal afleggen, waarvoor ze 80 procent moeten halen. Dat examen wordt afgenomen door een externe taalevaluator van universitair niveau. Daarvoor moeten we vaak over de grens gaan zoeken. Pas als de kandidaten die examens goed doorkomen, mogen ze aan de opleiding beginnen. We zien vaak dat mensen die al jaren tolken voor de rechtbank zelfs niet voor die eerste test Nederlands slagen. Maar die mensen kunnen bijvoorbeeld wel zonder problemen in Gent gaan tolken, want daar werkt men niet samen met de tolkenopleiding," aldus Heidi Salaets en Katalin Balogh in De Juristenkrant.
Katalin Balogh en Heidi Salaets pleiten ervoor dat meer tolkenopleidingen zich op gerechtstolken zouden toeleggen, en dat alle rechtbanken met die opleidingen zouden samenwerken, zoals dat in Antwerpen gebeurt.
Heidi Salaets is voorzitter van de onderzoeksgroep tolkwetenschap aan de KU Leuven campus Antwerpen. Katalin Balogh is coördinator van de opleiding van gerechtsvertalers en -tolken aan de KU Leuven campus Antwerpen. Daar zijn intussen een duizendtal gerechtstolken en -vertalers afgestudeerd die een opleiding van 150 uren hebben genoten.
LIA
In het artikel in De Juristenkrant gaan Heidi Salaets en Katalin Balogh ten slotte ook dieper in op de moeilijke omstandigheden waarin de gerechtstolk vaak moet werken: de onmogelijkheid om zich op een tolkopdracht voor te bereiden, rechters en advocaten die te snel spreken en lezen, de erbarmelijke akoestiek in veel rechtbanken, enz.
Voor politieagenten, magistraten en advocaten die vlot en efficiënt willen samenwerken met een tolk, schreven Heidi Salaets en Katalin Balogh vorig jaar samen met politiecommissaris op rust Dirk Rombouts het boek "Gerechtstolken", een handleiding voor politie en rechtskundigen in een meertalige context. Begin dit jaar won dit boek een LIA (Language Industry Award) in de categorie "Beste taalpublicatie 2014".
Het artikel "Tolken is veel meer dan twee talen kunnen spreken" is te lezen in De Juristenkrant nr. 312 van 24 juni 2015. Het is van de hand van Ruth Boone. De Juristenkrant wordt volgens uitgever Kluwer door meer dan 24.000 advocaten, magistraten en notarissen gelezen.
Meer info: www.languageindustryawards.eu/handboek-gerechtstolken/
Meer info: www.legalworld.be/legalworld/tolken-is-veel-meer-dan-twee-talen-kunnen-spreken.html?LangType=2067
Meer info: www.wolterskluwer.be/files/communities/legalworld/bladersoftware/2015/20150624_Juristenkrant12.html