S
preek met een (sociaal) tolk vijf minuten over neutraliteit en je valt van de ene paradox in de andere.
"Als tolk kan en moet ik altijd neutraal blijven."
En als een van de partijen de andere zeer zwaar beledigt?
"Ja, dan durf ik die belediging zo nodig wel een beetje verzachten. Kwestie van het gesprek gaande te houden."
Ben je dan nog wel neutraal, als je zo ingrijpt?
Tolken moeten op elk moment absoluut neutraal zijn. Dat is wat we verwachten van tolken, ook van sociaal tolken. En dat is ook helemaal zoals de tolken het zelf zien. Ja, het is stereotiep; je moet je distantiëren van het getolkte gesprek, je mag geen eigen mening uiten over het gespreksonderwerp, en je mag je emoties niet laten zien. Je moet met andere woorden jezelf buiten het gesprek stellen en aanwezig zijn zonder echt aanwezig te zijn. Als dat geen paradox is.
Zo beschouwd is echte neutraliteit natuurlijk onmogelijk. Dat beaamt ook de wetenschappelijke literatuur; als tolk breng je onbewust je sociale achtergrond, ervaringen en overtuigingen mee naar het tolkgesprek. Alleen al door aanwezig te zijn oefen je dus een bepaalde invloed uit op het gesprek en de uitkomst van het gesprek. Echt neutraal zijn is nooit echt mogelijk.
Er is een grote discrepantie vast te stellen tussen wat de tolken zeggen of denken te moeten zeggen over hun neutraliteit en de praktische realiteit van het eigenlijke tolkgesprek: "Als tolk kan en moet ik altijd neutraal blijven. Maar dreigt het gesprek stil te vallen of vliegen er zware beledigingen heen en weer, dan grijp ik in om de voortgang van de communicatie te verzekeren." Het zogezegd neutrale gedrag dat we (lees: de samenleving, de sector, de tolken zelf) van de tolk verlangen, is in de praktijk gewoon niet haalbaar.
Over die neutraliteit van de (sociaal) tolken heb ik tijdens mijn stage met negen Italiaanstalige sociaal tolken uitgebreid van gedachten gewisseld. Wat blijkt? Er is bij de tolken heel wat verwarring over die neutraliteit. De manier waarop ze in een concrete tolksituatie durven ingrijpen, spoort niet met de theorie die ze over hun neutraliteit verkondigen. Het spoort niet met hun zelfbeeld. Het spoort niet met het beeld dat de buitenwereld van de neutrale tolk heeft. En het spoort niet met wat er in de wetenschappelijke literatuur over te lezen valt. Tegenstrijdigheden en paradoxen alom. Er valt met andere woorden nog heel veel over te onderzoeken.
Hanne Seys is student in de masteropleiding tolken aan de Hogeschool Gent. Zij liep in mei 2013 stage bij De Taalsector. Om haar Italiaans te oefenen nam ze contact op met Italiaanstalige sociaal tolken, met wie ze boeiende gesprekken voerde over de neutraliteit van de tolk, het onderzoeksthema waar ze ook haar masterproef aan wijdt.
Hanne Seys: "Over de neutraliteit van de sociaal tolk en over mijn onderzoek heb ik een uitgebreider artikel geschreven. Bent u geïnteresseerd? Stuur me gerust een mail:
(foto Ann-Kathrin Rehse)
(Hanne Seys - 29 mei 2013)