Het Centrum voor Taal en Onderwijs (CTO) van de KU Leuven publiceert een lijvige brochure vol praktische informatie over de OKAN-klas: Wegwijs in OKAN. OKAN staat voor onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers.
De brochure is bedoeld voor OKAN-leerkrachten, vervolgschoolcoaches, zorgcoördinatoren en directies in het secundair onderwijs.
De brochure (62 blz.) over de OKAN-klas biedt naast achtergrondinformatie over taalverwerving karrenvrachten vol tips om de nieuwkomers te helpen zich welkom te voelen op school en om hun taalvaardigheid te helpen ontwikkelen zodat ze meekunnen op school.
De brochure bulkt van de didactische tips en de links naar bruikbare materialen, publicaties en adressen.
Nieuwkomers?
"Anderstalige nieuwkomers zijn leerlingen die pas vanuit het buitenland naar België zijn gekomen. Het kan gaan om vluchtelingen, maar ook om kinderen uit een gezin dat om een andere reden in België is komen wonen. Nieuwkomers kennen nog geen Nederlands, maar zijn wel leerplichtig. De meeste van deze leerlingen volgen eerst een jaar les in de OKAN-klas. Het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers heeft tot doel anderstalige leerlingen, die onlangs in België zijn aangekomen, op te vangen, hen zo snel mogelijk Nederlands te leren en hen te integreren in de onderwijsvorm en studierichting die het nauwst aansluit bij de individuele capaciteiten en noden van deze anderstalige nieuwkomer." Overigens eist de overheid van een school geen minimumaantal leerlingen om een onthaalklas op te richten.
"Bij het lesgeven in een onthaalklas met anderstalige nieuwkomers komt veel kijken. Voor een onthaalklas staan, vraagt veel meer van je dan gewoon lesgeven. Er duiken steeds nieuwe vragen op, soms ook van praktische aard, waar je niet meteen een antwoord op weet."
Tips, tips en nog meer tips
Wegwijs in OKAN bulkt werkelijk van de handige tips voor de concrete praktijk. Met honderden praktische suggesties biedt de brochure antwoord op alle mogelijke vragen in verband met de OKAN-klas: Wat moeten de anderstalige nieuwkomers leren? Hoe pak je dat het beste aan? Hoe zorg je ervoor dat je nieuwkomers zoveel mogelijk gestimuleerd worden om te leren? Hoe schep je daarvoor een krachtige leeromgeving? Hoe zorg je er om te beginnen voor dat je leerlingen zich veilig en goed voelen in de onthaalschool – de eerste voorwaarde om tot leren te komen? Hoe kun je zo goed mogelijk inspelen op individuele noden?
Hoe stem je je lesaanbod af op de fase (eerste fase, tussenfase, schakelfase) waarin je nieuwkomer zich ongeveer bevindt?
Het intakegesprek met de leerling, het onthaalgesprek met de ouders: waar moet je op letten? Welke factoren neem je in overweging om een leerling in een bepaalde groep onder te brengen?
Beginfase
Waar moet je op letten in de beginfase? Welk lesmateriaal bestaat er allemaal? Wat doe je met nieuwkomers die vertrouwd zijn met het Arabische of Chinese schrift, maar het Latijnse schrift nog niet beheersen? Wat doe je met nieuwkomers die nog niet kunnen lezen of schrijven, omdat ze nog geen school hebben kunnen lopen? Hoe werk je rond beginnende geletterdheid en alfabetisering? Welk lesmateriaal bestaat er hiervoor?
Hoe pak je op het einde van de beginfase de evaluatie van de nieuwkomer aan? Waar vind je hiervoor voorbeeldtoetsen en observatieformulieren?
Tussenfase
Waarop moet je focussen tijdens de tussenfase? Hoe kun je beginnen nadenken over welke richting de leerling na OKAN kan uitgaan? Hoe neem je leerling en ouders stilaan mee in de structuur van het secundair onderwijs in Vlaanderen? Waar vind je geschikt lesmateriaal voor het werken met gevorderde nieuwkomers? Waar moet je op letten? Welk ander materiaal is bruikbaar, bijvoorbeeld om het lezen te bevorderen: Wablieft-krant, boeken voor "moeilijke lezers", stripverhalen, internet, enz.? Wat met corresponderen met een andere OKAN-klas of een blog opstarten?
Hoe evalueer je de nieuwkomer op het einde van de tussenfase voldoende breed en al meer in functie van een eerste doorstroomadvies?
Schakelfase
Hoe pak je vervolgens de schakel- of eindfase aan? Hoe verleg je de aandacht stilaan naar het oriënteringsproces van de leerlingen? Hoe bereid je ze voor om door te stromen naar een vervolgtraject (studie, CVO, VDAB, enz.) dat aansluit bij zijn of haar mogelijkheden? Hoe laat je ze kennismaken met de structuur van het secundair onderwijs en hoe help je ze bekijken welke alternatieven er zijn (snuffelstages, opendeurdagen, enz.)? Waar is er goed les- en ander materiaal voor de schakelfase te vinden? Onthaalonderwijs mag zich niet beperken tot een onthaaljaar: welke ondersteuning, begeleiding en opvolging van gewezen anderstalige nieuwkomers is er nadien nog nodig voor een optimale doorstroming? Wat is de rol van de vervolgschoolcoach? Welke initiatieven zijn er in de OKAN-school mogelijk? En in de vervolgschool? Schooloverstijgend?
Hoe evalueer je de nieuwkomer op het einde van de schakelfase?
En ook ...
Hoe kun je differentiëren in een klas waarin leerlingen van verschillend niveau op verschillende tijdstippen tijdens het schooljaar aankomen? Hoe pas je bijvoorbeeld de moeilijkheidsgraad van een taak aan aan het niveau van je leerlingen? Hoe stimuleer je samenwerken per twee of in groep? Hoe ga je om met socio-emotionele of gedragsproblemen? De groep van 16 tot 18-jarige anderstalige nieuwkomers heeft een specifieke aanpak nodig; hoe werk je op maat van hun specifieke behoeften en perspectieven?
De brochure Wegwijs in OKAN staat werkelijk boordevol tips en links naar bruikbare materialen. Dit lijkt ons helemaal waar de OKAN-leerkracht op zat te wachten.
En toch zijn tips zijn niet zaligmakend. Dat beseft ook het CTO: "Doe wat jou in de situatie van de school, het schoolteam, de nieuwkomers en de andere leerlingen het beste lijkt. Vraag raad aan collega’s (eventueel van een andere school) die al langer ervaring hebben met nieuwkomers. Zij hebben misschien al een goede oplossing voor je vragen. Ook uitwisseling tussen directies kan zinvol zijn."
Eerst welbevinden, dan leren
Het laatste rapport van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) over onthaalonderwijs merkt op dat er in de huidige doelstellingen onvoldoende aandacht gaat naar de kennis en vaardigheden die naast de kennis van het Nederlands nodig zijn om te kunnen aansluiten in de gewone klas. "Voor een effectief onthaalonderwijs is het noodzakelijk om expliciet aandacht te besteden aan schoolse vaardigheden en attitudes die bij andere leerlingen als evident worden beschouwd. Iets opzoeken op het internet, een plan lezen, een tabel interpreteren, of zelfs met een schaar kunnen knippen; het zijn allemaal vaardigheden die andere leerlingen hebben opgepikt doorheen hun schoolloopbaan, maar die anderstalige leerlingen mogelijk gemist hebben omdat ze een andere voorgeschiedenis hebben."
Het VLOR-rapport raadt ook aan om oog te hebben voor het welbevinden van de leerlingen. De eerste zorg voor nieuwkomers zou moeten gaan naar hun opname in een nieuwe groep vrienden waarbij ze zich thuis voelen en die hen de nodige veiligheid en stabiliteit biedt om zich verder te kunnen ontplooien. Voor de meeste leerlingen is dit een voorwaarde om tot leren te komen.
De brochure Wegwijs in OKAN is van de hand van Liesbeth De Bruyne, Nele Decroos, Machteld Hauben, Mie Sterckx. Bregtje Proost deed de eindredactie. De brochure is in pdf verkrijgbaar via onderstaande link.
Voor wie extra ondersteuning en tips wil, organiseert het Centrum voor Taal en Onderwijs dit najaar nog twee opleidingen voor wie met anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs werkt. Meer informatie over deze opleiding is via onderstaande link beschikbaar.
Meer info: http://www.cteno.be/downloads/wegwijs_okan_webversie.pdf
Meer info: www.cteno.be/wegwijs_okan
Meer info: www.cteno.be
Meer info: www.anderstaligenieuwkomers.be
Meer info: http://www.cteno.be/www_cteno/index.php?idWp=181&lbl[]=85&lbl[]=121&lbl[]=46
Meer info: http://www.vlor.be/advies/advies-over-onthaalonderwijs-voor-anderstalige-nieuwkomers