Il problema della cultura europea del futuro non sta certo del poli-glottismo totale, ma in una comunità di persone che possono coglere lo spirito, il profumo, l‘atmosfera di una favella diversa. Una Europa di poliglotti non è una Europa di persone che parlano correntemente molte lingue, ma nel migliore dei casi di persone che possono incontrarsi parlando ciascuno la propria lingua e intendendo quella dell‘altro, che pure non saprebbero parlare in modo fluente, e intendendola, sia pure a fatica, intendessero il "genio‘, l‘universo culturale che ciascuno esprime parlando la lingua dei propri avi e della propria tradizione (Eco, U. 2000, La ricerca della lingua perfetta nella cultura europea. Rome).
Spreekt of schrijft u geen Italiaans? En hebt u toch de bovenstaande tekst gelezen? Als u verstaat wat er staat, dan hebt u een goed intercomprehensieniveau. Als u er niets van kunt maken, dan is er nog werk aan uw intercomprehensiecompetentie. Huh? Intercomprehensie is een vorm van communicatie waarbij iedere persoon de eigen moedertaal gebruikt en de taal van de andere begrijpt.
De communicatie tussen alle mensen zou enorm vergemakkelijken als iedereen dezelfde lingua franca zou kunnen hanteren. Met die stelling zijn de meeste mensen het eens. Ze is algemeen aanvaard. De idee van de lingua franca als oplossing voor de taalbarrières in ons werelddorp is stevig gevestigd en weinig mensen betwisten het voordeel van een lingua franca. Willen we een goed functionerende global village, dan hebben we ook een global language nodig.
Toch zijn er de laatste tijd steeds meer kritische geluiden over de lingua franca. Zo wordt er gewezen op het gevaar van een taalkundig imperialisme van één enkele wereldtaal, zo wordt er gewezen op het nadeel van een cultuurvrij gebruik van die lingua franca en zo wordt er gewezen op het gevaar dat onvoldoende communicatie in de moedertaal mogelijks tot een depreciatie van de moedertaal kan leiden.
Een alternatief voor of een aanvulling op het gebruik van de lingua franca is intercomprehensie. Als we intercomprehensie definiëren als "een vorm van communicatie waarbij iedere persoon de eigen moedertaal gebruikt (lees: spreekt en schrijft) en de taal van de andere begrijpt", dan betekent dat dat we niet in staat hoeven te zijn in de vreemde taal te spreken of te schrijven. Dat is een essentieel kenmerk van intercomprehensie.
Wie doordenkt, ontdekt dat intercomprehensie een aantal aantrekkelijke facetten heeft.
Stel dat we van intercomprehensie een (aanvullende of alternatieve) pijler maken van ons taalbeleid en ons taalonderwijs? Dan heeft dat een forse impact op alles wat met vreemdetaalverwerving te maken heeft. Omdat het taalverwervingstraject fors inkort - enkel het receptieve traject blijft, het productieve valt weg - kan de meertaligheid even fors toenemen. Het productieve traject is niet het makkelijkste van beide trajecten: er komt dus veel leertijd en leerenergie vrij. Die kan gebruikt worden om na pakweg Frans, ook Spaans, Italiaans, Catalaans en Portugees te verwerven. Let wel, met het oog op intercomprehensie, niet met het oog op enige productieve competentie. Zo worden verworven kennis en (receptieve) vaardigheden ook nog eens op een efficiënte manier geherinvesteerd, zo lijkt het toch. Dat voor de ontwikkeling van intercomprehensie een nieuw soort taaldocenten nodig is, lijkt evident.
De Language Policy Division van de Raad van Europa heeft een document gepubliceerd waarin hardop wordt nagedacht over intercomprehensie. Hoewel er veel scepsis is, lijkt één argument bijzonder veel indruk te maken op de Raad van Europa: intercomprehensie lijkt een grotere bijdrage te (kunnen) leveren tot de taaldiversiteit en de meertaligheid die de Raad nastreeft dan de lingua-franca-programma's.
Zie ook eerdere berichtgeving voor een beschrijving van het Europese intercomprehensieproject IGLO.
Het document van de Raad is online beschikbaar. Het heet voluit: Intercomprehension: Guide for the development of language education policies in Europe: from linguistic diversity to plurilingual education. De auteur is Peter Doyé van de Technische Universität Braunschweig.
Meer info: www.coi.int
Meer info: http://www.coe.int/t/dg4/linguistic/Source/Doye%20EN.pdf
(dd - 1/6/2005)