Het nieuwe coronavirus brengt behalve een pandemie ook een "tsunami" van haat- en angstzaaierij, xenofobie en allerlei complottheorieën met zich mee, zowel online als offline. Dat vindt VN-secretaris-generaal Antonio Guterres en hij roept iedereen op om fors in te zetten in de strijd tegen haatzaaierij.
Samen de strijd aangaan tegen hatespeech op de sociale media, dat is net wat een consortium van universiteiten, techbedrijven, ngo's en geëngageerde burgers in België, Duitsland en Nederland aan het doen is in het kader van het project DeTACT. Het achterliggende doel van het initiatief is om de bevolking te laten zien welke middelen en mogelijkheden zij wel degelijk heeft om haatzaaierij, polarisatie en extremistische standpunten op het internet te bestrijden.
Het aantal haatberichten op het internet is aanzienlijk toegenomen, vooral als reactie op de vluchtelingen- en migratiestromen van de afgelopen jaren. Zo stak er op 21 januari 2020 een golf van racistische commentaren en haatberichten op op de Vlaamse sociale media in het zog van een mislukte oversteek van een groep migranten naar Groot-Brittannië. Hun bootje kapseisde en een grote reddingsoperatie haalde ze terug naar het vasteland.
Sociale netwerken als Facebook en Twitter worden ervan beschuldigd als een echokamer te functioneren, waarin het voor mensen verleidelijk is om veel radicalere meningen te uiten dan zij dat in een gesprek van persoon tot persoon zouden doen.
Een gevolg is dat publiek debat over een brede waaier van onderwerpen steeds meer vergiftigd geraakt van de haatberichten. Op de Duitse sociale media bijvoorbeeld is extremistische propaganda die openlijk oproept tot geweld tegen vluchtelingen sterk toegenomen.
Ook Europol meldt dat gewelddadig extremisme toeneemt, "deels gevoed door een angst voor een vermeende islamisering van de samenleving en deels door een angst voor migratie."
Detect, then act
DeTACT (Detect Then ACT) wil menselijke inzet combineren met kunstmatige intelligentie om zo de online publicatie en verspreiding van haatberichten te monitoren én campagnes te ontwikkelen die op een positieve manier reageren op berichten die tot haat aanzetten. In die campagnes nemen socialmediagebruikers die haatberichten opmerken zelf standpunt in. DeTACT wil zulke geëngageerde burgers de juiste instrumenten aanreiken waarmee ze desinformatie, conflicten, pesterijen, racisme en seksisme op sociale netwerken kunnen bestrijden.
Taaltechnologie kan giftige opmerkingen automatisch identificeren, waarna geëngageerde en goed opgeleide gebruikers van sociale media sterk polariserende discussies kunnen milderen. Een vorm van zelfregulering dus. Waar zelfregulering niet mogelijk is, zullen gevallen van illegaal extremisme en radicalisering (in overeenstemming met de EU-richtlijnen voor sociale media en technologiebedrijven) bij de politie worden aangegeven.
Het DeTACT-project zet dus op verschillende sporen tegelijkertijd in. Terwijl het Antwerpse taaltechbedrijf Textgain en de Universiteit Hildesheim (Duitsland) aan nieuwe taaltechnologie werken om illegale inhoud in verschillende Europese landen te identificeren, leidt de Britse ngo Media Diversity Institute honderden gebruikers van sociale media op om constructief de strijd aan te gaan tegen haat op de sociale netwerken. Burgers die de opleiding volgen, versterken hun kritisch denken en hun veerkracht en leren hoe ze positief en effectief in de tegenaanval kunnen gaan tegen haatzaaierij. Het Media Diversity Institute wordt daarbij geadviseerd door onderzoekers van de Universiteit Antwerpen en het Nederlandse onderzoeks- en adviesbureau EMMA.
Via bewegingen als de No Hate Speech Movement, Get The Trolls Out en Ich Bin Hier zijn intussen meer dan vierhonderd burgers bij dit project betrokken.
Op nog een ander spoor worden aan de Antwerpse Karel de Grote Hogeschool tientallen kunststudenten uit heel Europa getraind om memes te ontwerpen die gebruikt kunnen worden om ontmenselijkende propaganda op sociale media op een niet-beledigende manier tegen te gaan.
Het overkoepelende doel van het hele DeTACT-initiatief is aan de bevolking te laten zien met welke middelen zij polarisatie en verwante fenomenen op het internet kan bestrijden.
Het initiatief krijgt daarvoor financiële steun van de Europese Unie via het programma Rechten, Gelijkheid en Burgerschap (REC).
Het hele project loopt over een periode van 24 maanden, nog tot augustus 2021.
Wilt u meer weten over het project, neem dan contact op met projectcoördinator Gijs van Beek bij Textgain (
Meer informatie over het project is te vinden op de website van DeTACT.