"Gelet op de verminderde belangstelling voor talenopleidingen en de opleidingen Nederlands in het bijzonder moet een Actieplan Talen zorgen voor voldoende instroom in deze richtingen."
Zo staat het woordelijk in het nieuwe Regeerakkoord van de Vlaamse Regering (2019-2024), dat N-VA, Open Vld en CD&V met elkaar hebben gesloten. Wat staat er nog meer in het regeerakkoord over taal?
In het nieuwe regeerakkoord staat er wel wat te lezen over taal, talenkennis, geletterdheid, taalonderwijs, taaldiversiteit en andere taalgerelateerde materies.
Er staan beleidskeuzes in over taal en over de Nederlandse taal in het bijzonder, er staan concrete maatregelen in, er worden in het akkoord ook keuzes gemaakt die een impact zullen hebben op de taalsector. De overheid - en niet alleen de Vlaamse overheid natuurlijk - is zoals bekend een belangrijke stakeholder van de taalsector.
Omdat u als taalprofessional wel weet dat de taal van een regeerakkoord in de uitvoering vaak meer dan één interpretatie toelaat, presenteren we u hieronder onverkort alle taalgerelateerde passages uit het regeerakkoord. U oordeelt zelf over de precieze betekenis en de draagwijdte van wat u leest. Reageren kunt u via e-mail naar
Een natie met een eigen taal
In een openingshoofdstuk dat de constitutionele context schetst waarin de Vlaamse regeringspartijen het regeerakkoord plaatsen, staat te lezen:
"(...) Vlaanderen is een democratische en sociale rechtsstaat en vormt een natie met een eigen taal en cultuur, met een democratische politieke traditie en met respect voor de individuele vrijheid, de lokale autonomie, het private initiatief en het verenigingsleven.(...)"
Onderwijs: taalintegratie en talenkennis
In een uitgebreid hoofdstuk over onderwijs zegt het regeerakkoord: "Een sterk Vlaams onderwijs heeft bij uitstek een sterk emanciperende kracht voor alle leerlingen. De ambitie om bij al onze leerlingen leerwinst te boeken staat dus voorop. Kwaliteitsvol onderwijs is hiervoor de sleutel. De beheersing van een rijke Nederlandse taal is daarbij essentieel. Kinderen die een taalachterstand hebben, laten we een taalintegratietraject volgen met desgevallend ook een taalbadklas zodat we leerachterstand en schooluitval vermijden en kinderen dus echt gelijke kansen geven. Maar evengoed zetten we in op de kennis van de moderne vreemde talen als troef."
In een paragraaf over de leerkracht staat verder: "Ook de opleidingen van kinderverzorgers en de lerarenopleidingen zetten verder in op taalverwerving en taalrijkdom Nederlands."
Om de kwaliteit van het onderwijs te monitoren gaat Vlaanderen gevalideerde, gestandaardiseerde en genormeerde proeven invoeren. "Deze instrumenten meten: het bereiken van de eindtermen, de leerwinst van de leerlingen, de leerwinst op schoolniveau. Ze zorgen ook voor een internationale benchmarking. (...) Deze proeven zullen in eerste instantie focussen op Nederlands (begrijpend lezen, schrijven, grammatica) en Wiskunde."
Basisonderwijs: kennis Nederlands absolute topprioriteit
Over het basisonderwijs luidt het: "Taalkennis Nederlands is de absolute topprioriteit voor iedereen. De onderwijstaal is en blijft Nederlands. Goede kennis van het Nederlands is essentieel. Taal is de sleutel voor sterke onderwijsprestaties, voor volwaardige integratie maar evengoed voor de werkbaarheid in de klas. Daarom hebben we nood aan een Taalturbo Nederlands. Wie taalachterstand heeft, kan terecht in extra taalbadklassen Nederlands. Het is niet voldoende om alleen Nederlands te kennen als ‘gebruikstaal’. Ook grammatica, zinsontleding en begrijpend lezen zijn belangrijk en horen thuis in de eindtermen van zowel basis- als secundair onderwijs. We bevorderen leesplezier Nederlands buiten de schooluren, in structurele samenwerking met bibliotheken (bv. door wijkbibliotheken een plaats in de school te geven) en culturele centra."
"De kennis van het Nederlands begint bij de start van de schoolloopbaan. En dus moet het kleuteronderwijs ook de poort naar het Nederlands zijn én ervoor zorgen dat zoveel mogelijk kinderen met gelijke kansen de schoolloopbaan starten. De verlaging van de leerplichtleeftijd grijpen we aan om ervoor te zorgen dat kinderen die thuis onvoldoende Nederlands gebruiken, reeds in de kleuterschool Nederlands leren en zo het lager onderwijs zonder taalachterstand kunnen starten. Dit draagt ook bij tot de relatie leerkracht en leerling en dus tot het pedagogisch comfort. Net in de kleuterschool zijn de kinderen ook het meest vatbaar voor taalverwerving. Van alle vijf-zesjarigen wordt een uniforme net- en koepeloverschrijdende gestandaardiseerde taalscreening afgenomen. De bestaande toolkit vormen we om tot één taalscreening Nederlands."
"Leerlingen die later instromen in het Nederlandstalig onderwijs, moeten eenzelfde uniforme net- en koepeloverschrijdende gestandaardiseerde taalscreening Nederlands afleggen."
"We behouden de OKAN-werking."
"Ook initiatieven zoals zomerscholen Nederlands, georganiseerd door lokale partners en het middenveld, worden gefaciliteerd. Op die manier vermijden we regressie bij de leerlingen door de zomervakantie."
"Op basis van de resultaten van de taalscreening, moeten leerlingen die het Nederlands onvoldoende beheersen een actief taalintegratietraject Nederlands volgen met in beginsel een taalbadklas of een volwaardig alternatief dat dezelfde resultaten bereikt. Dit kan ook netoverschrijdend georganiseerd worden."
"We gebruiken de SES-werkingsmiddelen waarvoor ze bedoeld zijn zodat kinderen met een moeilijke thuissituatie gericht ondersteund worden en hun kans op ongekwalificeerde uitstroom kleiner wordt. Zo zetten we ze onder andere in voor taalbadklassen Nederlands, leermateriaal Nederlands tweede taal en huiswerkbegeleiding. De aanwending wordt steekproefsgewijs gecontroleerd en indien de middelen niet doelmatig worden aangewend, worden deze middelen duidelijker geoormerkt."
"Talenkennis is een echte rijkdom voor de Vlaming. We versterken het taalonderwijs Nederlands én blijven inzetten op taalsensibilisering, taalinitiatie, het (facultatief) taalonderwijs van het Frans, Engels en/of Duits."
"De eindtermen basisonderwijs worden ambitieus herschreven met bijzondere aandacht voor Nederlands, Frans, Wiskunde en Wetenschappen en Techniek. Na een eerste evaluatie van basisgeletterdheid in het Secundair Onderwijs, zorgen we voor de invoering ervan in het basisonderwijs op de leeftijd van tien jaar, minstens voor Nederlands en Wiskunde."
Secundair onderwijs: kennis Nederlands en moderne vreemde talen uiterst belangrijk
"Ook in het secundair onderwijs wordt ingezet op talenkennis: zowel kennis van het Nederlands als kennis van moderne vreemde talen is uiterst belangrijk in onze kennismaatschappij. Er wordt een wetenschappelijke evaluatie uitgevoerd van de impact van CLIL op de leerprestaties van de leerlingen. De maatregelen inzake taal en integratietrajecten Nederlands worden analoog met het basisonderwijs ook in het secundair onderwijs ingevoerd."
Hoger onderwijs: Actieplan Talen
"Om resultaten van wetenschappelijk onderzoek vlot te kunnen verspreiden in Vlaanderen moet het Nederlands als wetenschapstaal overeind blijven. Binnen Europa moeten we ervoor ijveren om wetenschappelijke publicaties maximaal te ontsluiten zonder hoge kosten voor de instellingen of voor de gebruiker en los van dure platformen. Onderzoek gefinancierd door Vlaanderen, wordt steeds vergezeld van een beperkte vertaling in het Nederlands."
"Gelet op de versterking van de positie van het Nederlands in het basis- en secundair onderwijs kan voor de bachelors het aandeel anderstalige opleidingen licht worden opgetrokken tot maximaal 9%. We zien strikt toe op deze beperking, net zoals op het ontstaan van zogenaamde ‘spookopleidingen’ waarmee onvolwaardige Nederlandstalige equivalenten worden aangeboden. Van het onderwijzend personeel en het academische personeel belast met een onderwijsopdracht dat de Nederlandse taal niet beheerst op het vereiste ERK-niveau binnen de vooropgestelde termijnen, wordt de onderwijsopdracht niet verlengd. De regeringscommissarissen treden desgevallend op."
"De focus op de kwaliteit van het onderwijs Nederlandse taal en vreemde talen in basis- en secundair onderwijs vereist voldoende gekwalificeerde leerkrachten. Gelet op de verminderde belangstelling voor talenopleidingen en de opleidingen Nederlands in het bijzonder moet een Actieplan Talen zorgen voor voldoende instroom in deze richtingen."
In een passage over de provincie Limburg staat er zonder veel aanknoping met wat voorafgaat of volgt te lezen: "Het vermijden van taalachterstand en het terugdringen van vroegtijdige schooluitval, is cruciaal om alle jonge talenten in Limburg maximaal kansen te geven en zo de participatiegraad in het hoger onderwijs op te trekken."
Volwassenenonderwijs: werken aan geletterdheid
"De eerste stappen van een grondige hervorming van het volwassenenonderwijs werden gezet. Zo kan een zo breed mogelijk publiek kennis, vaardigheden en attitudes verwerven in functie van maatschappelijk functioneren of re-integratie, verdere deelname aan onderwijs, uitoefening van een beroep, versterking van het Nederlands, beheersing van een moderne vreemde taal, verhoging van geletterdheidscompetenties en het behalen van een diploma secundair onderwijs."
"We stimuleren alle betrokken partners om te werken aan geletterdheid. Binnen het volwassenonderwijs richten de Centra voor Basiseducatie zich specifiek tot laaggeletterden. Ze vervullen niet enkel een rol in het onderwijs. Ze zetten zich ook in voor inburgering en integratie zodat hun cursisten geletterd kunnen functioneren in de samenleving."
Werk en economie: flexibel aanbod in functie van jobdoelwit
In het hoofdstuk over werk en economie en visies over de arbeidsmarkt van de toekomst staat er te lezen: "We proberen zoveel als mogelijk in contact te komen met (al dan niet uitkeringsgerechtigde) inactieven die omwille van taal- culturele, huishoudelijke en/of andere redenen zich niet op de arbeidsmarkt begeven."
"We schatten de nood aan taalopleiding van een werkzoekende in, in functie van zijn of haar jobdoelwit en de concreet beschikbare vacatures, en voorzien een traject met voldoende en flexibel aanbod op maat, al dan niet geïntegreerd met het volgen van een beroepsopleiding of stage. Nederlands wordt, naast het verwerven van de technische competenties, in de geïntegreerde trajecten beschouwd als finaliteit van de opleiding. Ook op de werkvloer zetten we in op het wegwerken van taalbarrières. We zorgen voor een vlotte gegevensuitwisseling tussen alle actoren met een taalaanbod, zodat VDAB een sluitend zicht krijgt op de verworven competenties."
"We hebben ook aandacht voor geletterdheid. We verwijzen hiervoor naar het Strategisch Plan geletterdheid 2017 – 2024."
"Voor nieuwkomers met een arbeidsperspectief voorzien we een voldoende en flexibel aanbod NT2."
In een hoofdstukje over opleiden naar wat de arbeidsmarkt vraagt, zegt het regeerakkoord: "Opleidingen maken we maximaal modulair en praktijkgericht, en we integreren waar mogelijk taal- en digitale vaardigheden. Technische/praktische vaardigheden blijven belangrijk. Voor werkzoekenden en werkenden is werkplekleren de meest aangewezen manier om competenties te verwerven en reële werkervaring op te doen."
Welzijn: heldere taal en taalvereisten voor zorgpersoneel
In het hoofdstuk over welzijn is kwaliteitsvolle zorg een van de werven. Daar staat: "We informeren burgers en zorgverstrekkers over het zorg- en ondersteuningsaanbod via een gebruiksvriendelijke Vlaamse sociale kaart die up-to-date en voor iedereen online consulteerbaar is. We zetten daarbij in op heldere taal in de beschrijving van het zorgaanbod en bij de keuze van de zoekmogelijkheden."
Gezondheid is een andere werf op het gebied van welzijn. Daar staat onder meer in een onderdeel over de zorgberoepen: "De instroom van zorgpersoneel kan ook uit het buitenland komen, maar in het kader van de patiëntveiligheid leggen we taalvereisten op. Daarbij is de kennis van het Nederlands een vereiste om zorgbehoevenden in de eigen taal te helpen. Goede zorg begint namelijk met een goede communicatie tussen zorgverstrekker en patiënt, cliënt, oudere en zijn/haar omgeving."
Armoedebestrijding: helder taalgebruik
In het hoofdstuk over armoedebestrijding neemt de nieuwe Vlaamse regering zich administratieve vereenvoudiging en automatische toekenning van rechten voor. "Er bestaan vandaag een groot aantal sociale tegemoetkomingen en voordelen op lokaal en Vlaams niveau. Maar deze voordelen zijn vaak niet gekend, de aanvraagprocedures te complex of de aanvraagformulieren moeilijk leesbaar. Daarom zetten we in op een helder taalgebruik, een duidelijke informatiestroom, proactieve informering, administratieve vereenvoudiging en automatische rechtentoekenning waar mogelijk in de strijd tegen onderbescherming."
Samenleven: Nederlands verbindt, biedt kansen en verhoogt zelfredzaamheid
In het hoofdstuk over samenleven heeft het regeerakkoord een passage over het "Nederlands als voertaal en de Verlichtingswaarden als gedeelde sokkel": "De Nederlandse taal verbindt ons allen. Welke taal iemand thuis ook spreekt, de gemeenschappelijke taal die we allemaal (moeten) begrijpen en spreken, is het Nederlands. Nederlands biedt ook kansen. Wie Nederlands spreekt, begrijpt en leest, kan zich informeren, heeft meer kansen op tewerkstelling, heeft toegang tot vorming en onderwijs, kan deelnemen aan publiek debat, … Kortom, een goede kennis van het Nederlands verhoogt de zelfredzaamheid van mensen."
"In subsidiereglementen en samenwerkingsovereenkomsten van de Vlaamse overheid met derden wordt een Nederlands-clausule opgenomen (actief gebruik van het Nederlands, minstens in communicatie naar het publiek)." "De Vlaamse overheid zorgt er voor dat ook lokale besturen deze clausule toepassen," zo staat er verder in het regeerakkoord.
Inburgering en integratie: behoeftedekkend NT2-aanbod, taalniveau A2, heerlijk helder, sociaal tolken, monitoring
"Het Vlaams inburgeringsbeleid legt de nadruk op economische en maatschappelijke zelfredzaamheid, de snelle verwerving van de Nederlandse taal en het zich eigen maken van de gedeelde normen en waarden van de publieke Vlaamse cultuur."
"Wanneer het regulier NT2-aanbod in het volwassenenonderwijs ontoereikend blijkt, kan beroep worden gedaan op privaat aanbod."
"We meten de verworven kennis en vaardigheden via een burgerschapstest die bestaat uit vier onderdelen: (1) De kennis van het Nederlands: Het is belangrijk dat nieuwkomers zich zelfstandig kunnen redden in hun nieuwe taal, het Nederlands. We verwachten dat de inburgeraar op het einde van het traject het taalniveau A2 behaalt. Het taalniveau wordt via een gestandaardiseerd, op een aantal centrale plaatsen georganiseerd, examen getest. Voor analfabeten en laaggeletterden wordt een aangepast taalniveau voorzien. (...)" (...) Als de inburgeraar is geslaagd in de burgerschapstest, ontvangt hij een inburgeringsattest. We verwachten dat de inburgeraar regelmatig en actief deelneemt aan zijn traject."
"Niet-inburgeraars die hun taalniveau willen laten attesteren via een test bij het Agentschap Integratie en Inburgering, Atlas Antwerpen, In-Gent en het Huis van het Nederlands Brussel zullen een vergoeding moeten betalen."
"Binnen 24 maanden na succesvolle afronding van het inburgeringstraject moet de verplichte inburgeraar op arbeidsactieve leeftijd (18-65 jaar) die geen job heeft, geen opleiding volgt of niet studeert (d.w.z. in die periode geen 6 maanden onafgebroken gewerkt heeft, een opleiding gevolgd of gestudeerd), een test afleggen voor taalniveau B1 mondeling (luisteren en spreken). Hij betaalt hiervoor een vergoeding van 90 euro. Het bereiken van dit taalniveau doet de inburgeraar op eigen initiatief via scholing (de overheid voorziet hiervoor het nodige aanbod), via werk, via benutting van oefenkansen,…... Indien hij dit taalniveau niet behaalt, dient men opnieuw te betalen voor een nieuwe test."
"De Vlaamse overheid voert een sterk taalbeleid dat Nederlands leren, oefenen en gebruiken stimuleert, o.a. door te blijven voorzien in een behoeftedekkend NT2-aanbod, het creëren van oefenkansen Nederlands en het gebruik van ‘heerlijk helder’ Nederlands in overheidscommunicatie."
"Inburgeraars kunnen tijdens hun inburgeringstraject beroep doen op de dienstverlening sociaal tolken en sociaal vertalen. De gebruikersoverheden financieren deze dienstverlening. Na deze periode dient de anderstalige zelf te betalen voor deze dienstverlening. Het project taalhulpen wordt verder uitgerold."
"De Vlaamse overheid zal doelgericht investeren in de jaarlijkse monitoring van inburgering en integratie (socio-economische situatie) via het Netwerk Statistiek Vlaanderen, en dit tot op het lokale niveau. Hierbij brengen we o.a. het bereikte niveau van de Nederlandse taal in kaart, de werkzaamheidsgraad, de woonsituatie, etc. in kaart."
Buitenlands beleid: respect voor taaldiversiteit en Nederlands internationaliseren (Taalunie 2.0)
Over buitenlands beleid en toerisme zegt het regeerakkoord: "Wij zetten ons ook in voor het respect voor de culturele en taalkundige diversiteit binnen Europa. Daarom blijven we een voortrekkersrol vervullen op het gebied van het gebruik van het Nederlands binnen de Europese instellingen en verdedigen we het belang van taaldiversiteit."
"We versterken in het bijzonder de samenwerking met Nederland en ontplooien internationaal samen culturele en economische projecten ter versterking van het Vlaamse en Nederlandse imago en met aandacht voor de Nederlandse taal door een grote focus op een Nederlandse Taalunie 2.0. Deze Taalunie focust ondermeer op het internationaliseren van de Nederlandse taal en versterkt daartoe zijn samenwerking met landen waar met het Nederlands of met het Nederlands verbonden talen gesproken worden. We betrekken hierbij ook nauwer de Vlaamse diaspora in het buitenland en VIW."
Cultuur: duurzaam taalbevorderingsbeleid
In een kort hoofdstuk over cultuur zegt het regeerakkoord: "We versterken de Vlaamse identiteit via een extra investering in het Vlaams audiovisueel Fonds en in het Vlaams Fonds voor de Letteren en we blijven tevens inzetten op de promotie in binnen- en buitenland van onze Vlaamse creaties en auteurs. We zetten bij beide fondsen in op de versterking van de samenwerking met Nederland. We werken verder aan een gedragen én duurzaam taal- en leesbevorderingsbeleid over diverse beleidsdomeinen heen."
Media: standaardtaal
In het hoofdstuk over de media zegt het regeerakkoord over de openbare omroep VRT onder andere: "De VRT hecht het hoogste belang aan de Nederlandse standaardtaal en brengt dit tot uiting in haar aanbod."
Wonen: taalvaardigheid sociale huurders versterken en op redelijke wijze vaststellen
In het hoofdstuk over wonen en de sociale huurmarkt zegt het regeerakkoord: "We versterken de taalvaardigheid, van de sociale huurders, tot het niveau A2 van het Europees Referentiekader voor de Talen. De vaststelling gebeurt op redelijke wijze en met behoud van de huidige vrijstellingen. We voegen een nieuwe huurdersverplichting toe die stelt dat inactieve sociale huurders zich moeten inschrijven bij de VDAB."
Brussel: echte en doorleefde tweetaligheid
In het hoofdstuk over Brussel zegt het regeerakkoord: "We blijven de concrete capaciteitsnood aan Nederlandstalige dienstverlening in onderwijs en zorg aanpakken. Het kan echter niet de bedoeling zijn dat enkel de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) de zorg voor een Nederlandstalige dienstverlening dragen. We dringen er bij de andere besturen op aan om hun wettelijke verplichtingen na te leven en te zorgen voor een werkelijk doorleefde tweetaligheid. In overleg met de VGC en andere partners zoeken wij naar een manier voor een betere opvolging en gevoeligheid voor de naleving van de taalwetgeving."
Over de verplichte inburgering in Brussel zegt het akkoord: "De verplichte inburgering in Brussel is een feit en kan van start. Vanuit Vlaanderen is hier hard aan gewerkt met de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie; we zetten ons nu volop in op de uitwerking en toeleiding naar de Nederlandstalige inburgeringstrajecten."
"Door het voeren van een taalpromotiebeleid en het voorzien van een versterkt aanbod Nederlands Tweede Taal via o.a. werk (i.s.m. Actiris) en onderwijs (voor leerlingen én ouders), stimuleren we de kennis en het gebruik van het Nederlands in Brussel. Met verenigingen die we ondersteunen maken we klare afspraken over het gebruik van en communicatie in het Nederlands. Doel is om te komen tot een echte en doorleefde tweetaligheid in Brussel."
"We zullen de naleving van de taalwetgeving in Brussel actief opvolgen, en ondersteuning bieden aan burgers die het slachtoffer zijn van taalwantoestanden in Brussel, in het bijzonder in de ziekenhuizen, in de welzijnsvoorzieningen (in het bijzonder de voorzieningen erkend door de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie), bij de politie, bij de brandweerdiensten, en bij de lokale besturen. We gebruiken daarvoor onder meer de dienstverlening van het Steunpunt Taalwetwijzer en het Vlaams Meldpunt taalklachten in de Brusselse ziekenhuizen."
En verder over het onderwijs in Brussel: "Meertaligheid bij de leerlingen is een doel dat binnen het Vlaams decretaal kader moet bereikt worden."
"We promoten Brussel verder als Nederlandstalige, internationale kennis- en studentenstad."
"We blijven streven naar een hechtere samenwerking met de Franse Gemeenschap in functie van capaciteit, kwaliteit, kennis van de tweede landstaal, de spijbelproblematiek en andere onderwijsgebonden uitdagingen. Heel concreet worden ook meer uitwisselingen georganiseerd tussen (taal- en andere leerkrachten van) beide netten."
Over de zogenaamde Brusselse Rand zegt het regeerakkoord: "Nederlands is de ‘maizena’ van de Rand. Daarom nemen we zowel defensieve als assertieve acties die het Nederlandstalig karakter van de Rand versterken. En dat zowel op Vlaams als op andere bestuursniveaus. Vanzelfsprekend dient de taalwetgeving dus nauwgezet gerespecteerd te worden. Maar we werken ook creatief maatregelen uit zoals de koppeling van sociale en andere voordelen aan de kennis van het Nederlands of minstens de bereidheid onze taal te leren. Wie aanspraak wil maken op voordelen van onze gemeenschap moet immers ook werkelijk deel willen uitmaken van onze gemeenschap."
"Bij uitstek in de Vlaamse rand zetten we in op taalintegratietrajecten, met o.a. taalbadklassen voor alle kinderen die onvoldoende Nederlands kennen om mee te kunnen in de les. We moedigen anderstalige ouders aan om hun kinderen in het Nederlands en lokaal school te laten lopen. Niet bij wijze van carrièrekeuze maar wel als uiting van de wil tot integratie van het hele gezin. Voor de ouders organiseren we in de school buiten de lesuren taalcursussen Nederlands, terwijl de kinderen worden opgevangen."
"We sluiten een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met het EVA vzw ‘de Rand’, waarin we de belangrijkste opdrachten vastleggen: de ondersteuning van het Nederlandstalige verenigingsleven (zeker in de faciliteitengemeenten), de bruisende werking van de gemeenschapscentra, de verspreiding van taalpromotie-instrumenten en –methodieken, het leiden van anderstaligen naar het reguliere aanbod."
Het regeerakkoord van de nieuwe Vlaamse regering is integraal beschikbaar op de website van de Vlaamse overheid (in pdf en in een webtoegankelijke versie).