Bij Davidsfonds (Leuven) en Amsterdam University Press (AUP) is ‘Met zoveel woorden. Gids voor trefzeker taalgebruik‘ van Rik Schutz en Ludo Permentier verschenen.
Het boek is bedoeld voor iedereen die graag krachtig en beeldend schrijft en daarvoor op zoek is naar inspiratie. Dit boek biedt in ieder geval hopen inspiratie.
Woordenboek
Met zoveel woorden (600 blz.) is een gids voor trefzeker taalgebruik in de vorm van een woordenboek. In dit woordenboek vindt de gebruiker bij elk trefwoord zowel zogenaamde intensiveringen of versterkers als idiomatische uitdrukkingen.
Wat is de bedoeling? Voor een tekstschrijver of vertaler kan het handig zijn dat je verschillende opties om een idee of begrip te verwoorden snel bij elkaar ziet. In dit boek staan er twee opties centraal: je idee kracht bijzetten met behulp van een zogenaamde intensivering of versterker en je idee beeldend verwoorden met behulp van een idiomatische uitdrukking.
Als je bijvoorbeeld het begrip ‘afwijzing’ wat krachtiger wil uitdrukken, vind je als versterker ‘resolute afwijzing‘. Als je het begrip ‘afwijzing’ wat meer beeldend wil uitdrukken, vind je als uitdrukkingen ‘bot vangen, daar hoef je niet mee aan te komen, een blauwtje lopen, eruit liggen, feestelijk bedanken, …’.
Duizenden mogelijkheden
Het boek bevat 2800 intensiveringen zoals resoluut, danig, ijzingwekkend, grif. Daarnaast bevat het woordenboek ook 5700 idiomatische uitdrukkingen, te verstaan als woordgroepen waarvan de betekenis niet kan worden afgeleid van de gebruikelijke betekenissen van de afzonderlijke woorden. Enkele voorbeelden: buiten de lijntjes kleuren, een plekje geven, een klik hebben met iemand.
Het woordenboek zelf is geordend op trefwoord. Dat trefwoord is geen kernwoord van een idiomatische uitdrukking, zoals ‘lijntjes’ bij ‘buiten de lijntjes kleuren’. Het zijn gewone woorden. In het geval van ‘buiten de lijntjes kleuren’ bijvoorbeeld is het trefwoord ‘afwijken’.
Bij elk trefwoord staan de gangbare intensiveringen en de idiomatische uitdrukkingen.
In een groot aantal gevallen is bij het trefwoord een korte redactionele toevoeging gegeven. Meestal is dat informatie over het gebruik van een woord of uitdrukking: of het beperkt is tot een deel van het taalgebied, en of het tot een bepaald register (spreektaal, schrijftaal) behoort. Dat laatste wordt ook duidelijk uit de toegevoegde citaten.
Registers
Achteraan in het woordenboek staan drie registers. Het eerste register bevat de woorden en woordcombinaties waarmee de betekenis van een begrip kan worden versterkt. Voorbeelden daarvan zijn ‘intens’ (bv. ‘intens genieten’), ‘beer’ (bv. ‘een beer van een vent’), ‘bijkomen’ (‘niet meer bijkomen van het lachen’).
In het tweede register zijn de idiomatische uitdrukkingen te vinden onder het zoekwoord waaronder je ze in een gewoon woordenboek zou opzoeken. Bij ‘een addertje onder het gras" is dat ‘adder’. In het woordenboek zelf is deze uitdrukking onder het trefwoord ‘verraderlijk’ te vinden.
Het derde register bevat de 400 trefwoorden met de meeste uitdrukkingen, gesorteerd onder 11 overkoepelende begrippen. Zo blijken er bijvoorbeeld 35 manieren te zijn om ‘onverschillig’ uit te drukken.
Jan Willem Bloemen, communicatieadviseur bij de Taalunie, zegt in Taalunie:Bericht over Met zoveel woorden: "Het boek werkt verslavend (als chocola). Als je begint te bladeren, blijf je lezen (letters vreten). De beschrijvingen zijn overzichtelijk en boeiend (houden je in de ban). Je durft bijna geen woord meer te schrijven (de pen ter hand te nemen) zonder eerst in het boek (naarstig) gezocht te hebben naar alternatieven. Kijk dus uit, voordat u het koopt (op de kop tikt). Als u dat toch durft (de euvele moed heeft), veel plezier ermee (krijg de smaak te pakken)!"
Auteurs
Ludo Permentier (BE) werkte onder meer als redacteur voor De Standaard en Van Dale. Voor de Taalunie schreef hij de leidraad bij de Woordenlijst Nederlandse Taal / het Groene Boekje. Nu schrijft hij onder meer taalcolumns voor De Standaard. Een bundeling van zijn taalcolumns verscheen in de vorm van het boek "Woorden weten alles" bij uitgeverij De Bezige Bij.
Rik Schutz (NL) werkte onder meer als lexicograaf en uitgever bij Van Dale en als projectleider spelling bij de Taalunie. In een gesprek met radiomaker Frits Spits van het Nederlandse radioprogramma De Taalstaat zei hij over Met zoveel woorden: "Ik denk dat dit boek echt een nuttig stuk gereedschap is voor mensen die vertalen naar het Nederlands. Voor hen is het heel prettig een staalkaartje of keuzelijstje bij de hand te hebben van manieren waarop ze bepaalde begrippen in het Nederlands kunnen verwoorden, zoals het voor dichters handig kan zijn om eens in een rijmwoordenboek te kijken. Verder is het boek ook praktisch voor tekstschrijvers en voor mensen die af en toe voor hun werk iets moeten schrijven en een beetje variatie in hun taal willen aanbrengen. En ten slotte hoop ik dat het een leuk bladerboek is voor iedereen.’
Ludo Permentier en Rik Schutz stelden in 2015 in opdracht van de krant De Standaard het boekje "Hoe Vlaams mag uw Nederlands zijn?" samen. In dat "Gele Boekje" behandelden ze ongeveer 1000 min of meer typisch Vlaamse woorden.
Meer dan 4000 woorden en uitdrukkingen die in Nederland niet of zelden voorkomen, maar overal in Vlaanderen te horen en te lezen zijn, behandelden ze in het boek "Typisch Vlaams" dat in 2015 ook bij Davidsfonds Uitgeverij verscheen.
ISBN Davidsfonds: 9789059088092
ISBN AUP: 9789462981805
Meer info: http://www.davidsfonds.be/publisher/edition/detail.phtml?id=3815&&id_editionproperty=1
Meer info: http://nl.aup.nl/books/9789462981805-met-zoveel-woorden.html
Meer info: http://taaluniebericht.org/artikel/zien/zo-gebruik-je-taal-krachtig-en-beeldend
Meer info: http://www.npo.nl/de-taalstaat/22-10-2016/RBX_KN_4190249/RBX_KN_5668163
Lees ook: Gaat het Nederlands in Vlaanderen zijn eigen weg? (boek)
(Miet Ooms & Dries Debackere)