Bij uitgeverij Thomas Rap (Amsterdam) is onlangs "Dat hoor je mij niet zeggen!" van Pepijn Hendriks en Wouter van Wingerden verschenen. Het boek is een selectie van 1500 sprekende taalclichés uit een nog veel grotere verzameling van 5000 clichés die de auteurs de voorbije dertien jaar hebben opgeschreven.
Mag ik ook weten waar het over gaat?
Op een verjaardagsfeestje viel het de auteurs plots op dat ze voortdurend dezelfde zinnetjes te horen kregen: ‘Kon je het een beetje vinden?’, ‘Dat had je nou niet hoeven doen!’, ‘We hadden het net over je.’ Ze begonnen erop te letten, en kwamen tot de ontdekking dat dit soort standaardzinnetjes in talloze andere situaties voorkomen, als een soort smeermiddel om een gesprek op gang te houden. En ze zijn ze gaan opschrijven. Sinds enkele jaren sturen ze via het twitteraccount @Dagelijkscliché elke dag een cliché de wereld in. De reacties hierop vormden een mooie aanvulling op hun eigen notities.
Dat hoor je mij niet zeggen
Dertien jaar lang zinnetjes noteren leverde een verzameling van 5000 clichés op. Uit die verzameling selecteerden Pepijn Hendriks en Wouter van Wingerden er 1500 voor Dat hoor je mij niet zeggen! (met ondertitel: de allerbeste taalclichés). Ze rubriceerden de clichés volgens de situatie waarin je ze gebruikt of kunt tegenkomen. Taalonderzoeker Ton van der Wouden (Meertens Instituut, Amsterdam) doet in het nawoord uit de doeken wat het wezen van clichés is en wat ze nu eigenlijk zeggen over het Nederlands dat we spreken en over het menselijk taalvermogen. Illustrator en computerlinguïst Frank Landsbergen voorziet 11 clichés van een illustratie.
In een interview met Mathilde Jansen voor Kennislink zegt Ton van der Wouden: "Ik vergelijk het gebruik van clichés graag met apen die elkaar vlooien. Vlooien versterkt de band, en maakt bovendien duidelijk hoe de onderlinge verhoudingen liggen. Als je gevlooid wordt, hoor je bij de groep. Ook wij mensen zijn groepsdieren. We laten graag zien bij welke groep we horen, en bij welke juist niet. Dat doen we niet alleen door onze kledingkeuze, maar vooral ook door ons taalgebruik."
En, staat er nog wat interessants in?
Taalonderzoeker Marc van Oostendorp (ook Meertens Instituut) beschrijft het boek op Neder-L, weblog voor de neerlandistiek, als volgt: ‘Het is een curieuze verzameling, zoals hij tot nu toe niet bestaat: het gaat niet om spreekwoorden of gezegden, het gaat ook niet om thuistaal, het gaat om zinnetjes doodgewone zaken, vaste formules waarmee wij Nederlandstaligen het alledaagse benoemen: "Dan moeten we nú wel gaan", "Zit de vijf al in de klok?", "Wie belt er nog zo laat?", "Je bent nooit te oud om te leren", "Even centraal!"
Je hebt er een bijzonder taalgevoel voor nodig, om het te horen: dat zeggen mensen eigenlijk altijd op dezelfde manier.
Er is niks grappigs of diepzinnigs aan, het zijn niet eens mooie formuleringen, maar als je erbij stilstaat wordt het steeds wonderlijker: het lijkt ineens alsof je een groot deel van de dag eigenlijk alles almaar in dezelfde woorden aan het zeggen bent.’
De auteurs
Wouter van Wingerden beantwoordde tot voor kort als taaladviseur op de Taaladviesdienst van het Genootschap Onze Taal vragen over het gebruik van het Nederlands. Sinds oktober 2015 heeft hij zijn eigen onderneming: Doet iets met taal. Zijn specialismen zijn spelling, taalnormen, taalontwikkeling, taal en actualiteit.
Pepijn Hendriks studeerde Slavische talen, doceerde Nederlands in Polen en was als taaladviseur enkele jaren collega van Wouter van Wingerden bij Onze Taal. Na zijn promotie in 2011 werkte hij vooral als eindredacteur, onder meer voor Novum en NRC.
ISBN: 9789400405110
Meer info: www.dathoorjemijnietzeggen.nl
Meer info: http://nederl.blogspot.nl/2015/10/ik-ben-je-hondje-niet.html
Meer info: http://www.kennislink.nl/publicaties/waarom-vallen-we-zo-vaak-in-herhaling
Meer info: https://twitter.com/DagelijksCliche