Bij Standaard Uitgeverij (Antwerpen) is het boek "Dwaalspoor dyslexie" van Erik Moonen verschenen. In dit boek betoogt de auteur dat elk kind een vlotte lezer kan worden. Dyslexie is een geconstrueerd probleem.
De oorzaak van dyslexie wordt gewoonlijk bij het kind en zijn omgeving gezocht. Maar volgens Erik Moonen zijn het niet de kinderen die falen. Het zijn de onderwijsmethoden die falen. De methoden die men tegenwoordig in de klas gebruikt om kinderen te leren lezen, máken kinderen juist dyslectisch. Dat komt omdat ze in allerlei opzichten misleidend, warrig en verwarrend zijn. De verwarrende methoden leveren verwarde kinderen op die het niet snappen en die daarom zwakke lezers worden. Met heldere instructie is dat perfect te vermijden, aldus Erik Moonen.
In Dwaalspoor dyslexie (350 blz.) legt Erik Moonen de Alfabetcode uit, een lees- en schrijfmethode die hij in nauwe samenwerking met de Nederlandse Stichting Schriftontwikkeling heeft ontwikkeld en die geïnspireerd is op Phono-Graphix, een methode die twintig jaar geleden bedacht is door de Amerikaanse psychologe Diane McGuinness. Volgens Erik Moonen is de methode nuchter, gemakkelijk hanteerbaar en bewezen dyslexieveilig.
De Alfabetcode begint bij het inzicht dat schrift een codeersysteem is; een systeem om klanken (gesproken taal) om te zetten in tekens (het alfabet), zodat je de klanken kunt opschrijven. De eerste vraag is dus niet hoe bepaalde tekens worden verklankt, maar wel hoe bepaalde klanken worden opgeschreven. In deze logica zou schrijfonderwijs bij de klanken moeten beginnen - en niet bij de tekens. Eerst leren schrijven dus (van klank naar teken) en dan pas leren lezen (van teken naar klank). Bovendien vertrek je op die manier bij wat de kinderen al kennen: de klanken. Daar kun je dus op voortbouwen. Lezen is dan het terug omzetten van geschreven code (tekens) in klanken (gesproken taal).
Volgens Erik Moonen vertrekken de methodes die vandaag in het schrijfonderwijs worden gebruikt, niet bij de klanken maar bij de tekens (die de kinderen nog niet kennen) en bouwen ze dus niet op kennis (van klanken) die bij de kinderen al aanwezig is. De juf of de meester begint bij een letter op het bord en spreekt de letter vervolgens uit. Fout, zegt Erik Moonen. De klank moet het vertrekpunt zijn, niet de letter. Leren lezen doe je door te leren schrijven. De leesles moet dus vooral een schrijfles zijn. Alles wat je kunt schrijven, kun je ook lezen. Het omgekeerde is niet waar.
Een ander wezenlijk aspect van de Alfabetcode is dat kinderen alleen heldere regels te leren krijgen. Geen regels die vaak niet kloppen. Bijvoorbeeld de regel dat je na een korte klank twee medeklinkers schrijft (bv. stappen) heeft zo veel uitzonderingen (bv. agent, banaan) dat deze regel bij kinderen veel verwarring veroorzaakt. Verwarring is altijd te vermijden. Kinderen kunnen beter met klankpatronen leren (bv. ippe, appe, eppe, oppe, uppe: horen ze dit patroon, dan schrijven ze twee medeklinkers). Werk alleen met regels die altijd kloppen. Dat is helder, voor elk kind.
In Nederland en Vlaanderen verlaten elk jaar ruim zestigduizend kinderen de basisschool met een slecht leesniveau. Erik Moonen: "We moeten af van het idee dat sommige mensen met meer en andere met minder leesvermogen worden geboren. Goed leren lezen is een mensenrecht, we kunnen het elk kind leren en dus moeten we dat gewoon doen."
In Vlaanderen gebruikt de freinetschool De Tinteltuin in Zoutleeuw de Alfabetcode. In een interview met Kim Herbots van De Morgen (25 januari 2012) zegt onderwijzer Bart Ipers: "Natuurlijk zijn er kinderen bij wie het leren lezen moeilijker gaat, maar het idee dat de methoden die het onderwijs gebruikt dyslexie net versterken, is iets wat velen niet graag horen." Dat De Tinteltuin vooralsnog de enige school in Vlaanderen is die de Alfabetcode gebruikt, ligt volgens Bart Ipers aan de "dyslexie-lobby". Bart Ipers in De Morgen: "In elke klas moet er minstens een kind met dyslexie zitten en een paar anderen met leesproblemen. Ik meen het: de inspectie vraagt er soms naar. En als je ze niet kunt aanwijzen, dan ben je slecht bezig, want dan heb je het nog niet gedetecteerd."
In Vlaanderen zijn courante methoden in het leesonderwijs o.a. Veilig leren lezen (uitgeverij Zwijsen) en Leessprong (Van In). Ook Leeshuis (Noordhoff) en Leeslijn (ThiemeMeulenhoff) worden gebruikt. Al deze methoden falen, aldus Erik Moonen, omdat ze kinderen leren letters onderscheiden om die te verklanken. Ze werken van teken naar klank. De Alfabetcode werkt zoals gezegd omgekeerd, van klank naar teken.
Is de Alfabetcode wetenschappelijk gefundeerd? De Alfabetcode is zoals gezegd geïnspireerd op Phono-Graphix, een leesmethode waarover onderzoek is verricht en gepubliceerd. Erik Moonen: "Wat onderzoekers over de positieve effecten van Phono-Graphix te melden hebben, geldt wellicht ook voor de Alfabetcode." Een overzicht van relevant peer-reviewed onderzoek is te raadplegen op de website van Phono-Graphix Reading Company.
In het weekblad Humo van 9 oktober 2012 zegt professor ontwikkelingspsychologie Wim Van den Broeck (Vrije Universiteit Brussel) over de Alfabetcode: "De claim dat deze methode béter werkt dan andere, kan niemand hard maken, simpelweg omdat er geen vergelijkend onderzoek over bestaat. Iedereen zou gebaat zijn bij een grootschalig onderzoek dat de verschillende methodes in het Nederlandse taalgebied eens netjes naast elkaar legt, maar voorlopig houdt niemand zich daarmee bezig, en da's jammer."
"Ik denk dat de Alfabetcode best wel een goede methode is - net als de andere methodes die op onze scholen worden gebruikt - maar niemand kan beweren dat ze beter is, of dat ze dyslexie kan voorkomen," aldus nog Wim Van den Broeck in Humo.
Prof. Erik Moonen (1962) is doctor in de taal- en letterkunde en als taaldocent verbonden aan de Universiteit Hasselt.
Bij het boek Dwaalspoor Dyslexie hoort een website met oefenmateriaal om te downloaden, informatie over lezingen, nieuwtjes, enz.
ISBN: 9789002252198
Meer info: http://www.alfabetcode.be/
Meer info: http://www.wpg.be/
Meer info: www.phono-graphix.com/Research.html
Meer info: http://www.demorgen.be/
Meer info: www.humo.be
Meer info: www.veiliglerenlezen.be
Meer info: www.leessprong.be
Meer info: www.leeshuis.nl
Meer info: www.leeslijn.nl
(Auteur: Dries Debackere)
(dd - 14/12/2012)