Textiel beïnvloedt niet alleen onze taal, maar ook onze fantasie. Sprookjes zijn verweven met textiel. Spinnen, weven of naaien vormden vaak een inspiratiebron en onthullen bovendien onderliggende betekenissen. Zo is het niet toevallig dat Doornroosje zich aan een spinnewiel prikt of dat Repelsteeltje een onbekwame spinster te hulp schiet.
Slecht voorteken
Een van de populairste sprookjes is ongetwijfeld Doornroosje, waarin het gelijknamige hoofdpersonage zich prikt aan een betoverd spinnewiel en honderd jaar zal slapen. Het moment waarop de prinses zich prikt zou symbool staan voor haar ontluikende volwassenheid.
Ook in De zes zwanen moet de prinses een beproeving met textiel doorstaan: ze moet hemden van brandnetels naaien voor haar zes broers, die de stiefmoeder in zwanen heeft veranderd. Beide sprookjes leren ons dat textiel ook als een voorbode voor onheil of straf werd beschouwd.
Goede spinster, goede vrouw
Het is opvallend dat enkel de vrouwen spinnen, naaien of weven in de sprookjeswereld. In het pre-industriële tijdperk voerden voornamelijk vrouwen deze taken uit die bovendien tot de huishoudelijke sfeer behoorden.
Een vrouw die spinde was dan ook zonder twijfel een goede vrouw en spinnen lijkt in de sprookjes bijna een vereiste om een man te vinden. Zo helpen De drie spinsters een lui meisje met vlas spinnen, waarna ze met de droomprins kan trouwen.
Het contrast tussen een luie en een ijverige spinster zien we vaker terugkeren. In De luie spinster verklapt de titel al het verhaal: een luie spinster misleidt haar man zodat ze nooit meer hoeft te spinnen.
Het bekendste voorbeeld waarin een luie spinster tegenover een ijverige staat, is Vrouw Holle. Twee zussen belanden in een alternatieve wereld waarin de ijverige wordt overgoten met goud, terwijl de luie pek over zich heen krijgt.
Niemand weet, niemand weet…
De gebroeders Grimm tekenden een sprookje op dat al veel langer verteld werd. Een molenaar beweert dat zijn dochter van stro goud kan spinnen, waarop de koning haar opsluit om te spinnen voor hem. De molenaarsdochter sluit een deal met Repelsteeltje die het goud zal spinnen in ruil voor haar eerstgeborene. Wanneer ze het kind moet afgeven, doet Repelsteeltje de dochter een nieuw voorstel: ze mag haar eerstgeborene houden als ze zijn naam raadt.
Hoewel we van Repelsteeltje vooral de vreemde dwerg en zijn gokspelletje onthouden, verdient het spinnen ook een vermelding. Textiel speelt namelijk een cruciale rol in het sprookje: Repelsteeltje komt tevoorschijn, net omdat de molenaarsdochter niet voldoet aan de sociale verwachtingen.
Andere sprookjes focussen niet op spinnen of weven, maar eerder op de kledij, zoals De nieuwe kleren van de keizer of Bontepels.
Ken jij nog sprookjes waarin textiel een uitdaging vormt of de positie van vrouwen weergeeft? Laat het ons weten via
Dit artikel maakt deel uit van 'Textaal', een meertalige reeks artikelen waarin Jozefien Degraeve je meeneemt in de boeiende wereld waar taal en textiel elkaar ontmoeten. Jozefien liep in 2021 stage bij De Taalsector en onderzocht hoe textiel en taal met elkaar verweven zijn en ook hoe textiel als drager van talige uitingen het positieve gevoel rond taal kan versterken. Meer weten? Neem contact op via